درباره جرم های متعدد و تعدد جرم و خلاف
-
هرگاه فرد فعل واحدی را مرتکب و ایجاد نموده است که همان یک فعل توسط مواد متعددی از قانون جرم تلقی شده باشد تعدد معنوی خواهد بود این امر بر طبق ماده ی46 قانون مجازات دارای مجازات خواهد بود،
درخصوص تعدد جرم مسائل مختلفی مطرح می شود که مهمترین آنها عبارتند از:
– تعدد جرم چیست؟
– اقسام تعدد جرم کدام است؟
– تفاوت تعدد جرم با تکرار جرم چیست؟
– تعدد جرم آیا سبب تعدد مجازات می شود؟
– آیا تعدد جرم در مباحث فقهی نیز مطرح شده است؟
– قانون مجازات اسلامی کنونی جمهوری اسلامی در خصوص تعدد جرم چه احکامی دارد؟
– لایحه جدید قانون مجازات اسلامی با تعدد جرم چگونه برخورد نموده است؟
– حکم تعدد جرم در حدود (مثل حد شرب خمر،سرقت یا زنا و…) چگونه است؟
– تعدد جرم در قصاص چه احکامی دارد؟ در دیات چگونه است؟
– تعدد جرم در تعزیرات دارای چه ویژگی هایی خواهد بود؟
تعدد جرم چیست؟ (سکوت قانون گذار یا ابهام قانون)
قانون گذار ایرانی حکم تعدد جرم را به لحاظ تعدد مادی و تعدد معنوی بیان نموده است و آنها را طی مواد 46 و 47 شرح داده است؛ اما می توان گفت مقنن ما تعدد جرم را بکار برده است بدون آنکه قبلاً تعریف دقیق و مشخصی از آن ارائه داده باشد.
با این وصف ، با توجه به مقایسه میان مواد 46 و 47 و نیز 48كه به تكرار جرم مربوط است ، حقوقدانان تلاش کرده اند تعریفی از تعدد جرم ارائه دهند که تعریف مناسبی باشد .
هرگاه فردی فعل واحدی را مرتکب و ایجاد نموده است که همان یک فعل توسط مواد متعددی از قانون جرم تلقی شده باشد تعدد معنوی خواهد بود این امر بر طبق ماده ی46 قانون مجازات دارای مجازات خواهد بود
براین پایه هر جا جرایم متعددی خواه تعدد مادی و خواه تعدد معنوی (به شرحی که در ادامه خواهیم گفت) محقق باشد اما شرایط تکرار جرم نباشد، می توان گفت تعدد جرم محقق است.
بدین ترتیب اگر شرایط تکرار جرم باشد، حتی چنانچه تمامی شرایط تعدد جرم که در مواد مربوط به آن یعنی 46 و 47 آمده است نیز وجود داشته باشند، نمی توان به اینکه تعدد جرم واقعاً محقق شده است اذعان نمود، یعنی در تعریف تعدد به اینكه “هرچه تكرار جرم محسوب نشود تعدد است ” تمسك نموده اند .
به عبارت ساده تر اگر مرتکب جرم بعد از اجرای احکام مربوط به محکومیت اش، جرم دیگری را مرتکب شود (خواه شبیه جرم قبلی و خواه متفاوت از آن)، صحبت کردن از تعدد جرم از نظر حقوقی بی معناست زیرا تکرار جرم است.
اقسام تعدد جرم کدام است؟
به طور کلی دو قسم تعدد جرم معمولاً طرح می شود:
قسم اول- تعدد جرم مادی (ماده ی 47) قانون مجازات اسلامی.
قسم دوم – تعدد جرم معنوی (ماده ی46) قانون مجازات اسلامی.
تعدد معنوی جرم ها چگونه است؟
هرگاه فرد فعل واحدی را مرتکب و ایجاد نموده است که همان یک فعل توسط مواد متعددی از قانون جرم تلقی شده باشد تعدد معنوی خواهد بود این امر بر طبق ماده ی46 قانون مجازات دارای مجازات خواهد بود، به عنوان مثال شخصی كه عمدا از سند مجعول جهت بردن مال دیگری استفاده می كند با همین یك عمل مشمول دو ماده و دو عنوان است 1 . استفاده از سند مجعول 2. كلاهبرداری
تعدد جرم مادی چیست؟
به لحاظ قانون مجازات اسلامی کنونی برطبق ماده ی 47 آن هر گاه جرایم ارتکاب یافته توسط مرتکب از نوع مختلف باشند یا مشابه باشند و بیش از یك فعل از مرتكب صادر شده باشد ، تعدد مادی جرایم محقق شده است.
تعدد جرم اقسام دارد که با عنوان مادی و تعدد جرم معنوی معمولاً نامیده می شود
نکته ی بسیار مهم:
اگر مجموع جرایم ارتکابی در قانون عنوان جرم خاصی را داشته باشد؛ اصطلاحاً تعدد مادی جرم خواهد بود هر چند تعریف قانونی اشاره شده در خصوص تعدد معنوی جرم كه در ماده 46 آمده اشكال دارد زیرا بر این مصادیق نیز منطبق است.
به هر حال مباحث اشاره شده درخصوص تعدد جرم بخشی از انبوه مسائل است و فقه امامیه به خصوص در این باب مباحث و پژوهش های دقیق ارائه داده است كه در مقالات آینده به برخی از آنها به ضرورت مفصل تر خواهیم پرداخت.
نتیجه گیری
با وجود مصادیق فراوان و کاربردی مربوط به تعدد جرم که در بسیاری از پرونده های کنونی طرح می شوند، قانون گذار کنونی تعریف دقیق و منسجمی را از تعدد جرم ارائه نداده است؛ هر چند از بررسی مواد مربوط به اقسام تعدد جرم و مقایسه آن با تکرار جرم می توان تعریف نسبتاً مناسبی را استخراج نمود.
تعدد جرم اقسام دارد که با عنوان مادی و تعدد جرم معنوی معمولاً نامیده می شود (به تفصیلی که اشاره شد)
نحوه مجازات تعدد جرم و مباحث مقایسه ای آن با فقه غنی امامیه بسیار مهم است بگونه ای که مقاله ای مجزا را طرح می نماید .
رضا زهروی/ مدرس حوزه و دانشگاه