-
هرکس بواسطه دادن ادویه با وسایل دیگر موجب سقط جنین زن گردد به شش ماه تا یکسال حبس محکوم می شود. واگر عالما ” و عامدا” زن حامله ای رادلالت به استعمال ادویه یا وسایل دیگر نماید که جنین وی سقط گردد به حبس از سه تا شش ماه محکوم خواهد شد
نخستین حقی كه در قرآن كریم برای انسان مطرح شده است، حق حیات و زندگی است. در نگاه قرآن، نابودی حق حیات به ناحق، برابر است با نابودی همه جامعه.
«من قتل نفساً بغیر نفسٍ او فساد فی الارض فكانّما قتل الناس جمیعاً» هركس دیگری را جز برای قصاص یا مبارزه یا فسادگری بكشد، گویی همه مردم را كشته است. اولین و مهمترین حق كودك جنینی، حق حیات و زندگی است. از منظر حقوق اسلامی، حفظ جان كودك جنینی مانند حفظ جان سایر افراد لازم و واجب است و قتل كودك جنینی جز در موارد استثنائی ممنوع و حرام می باشد. در حقوق اسلام با توجه به اهمیتی كه حیات كودك جنینی دارد، قوانین سنگینی برای متعرضین و پایمال كنندگان حق حیات كودك جنینی پیش بینی و مجازات سنگینی برای آن تدوین شده است. ما در این گفتار مباحث مربوط به مسئولیت كیفری سقط جنین را مطرح می كنیم.
سقط جنین در لغت، به معنی افتادن و اسقاط به معنی انداختن است. لذا باید مقصود از سقط جنین، مواردی باشد كه جنین در اثر عوامل طبیعی از رحم مادر خارج شده باشد و مقصود از اسقاط جنین، مواردی كه جنین توسط مادر یا شخص دیگری از رحم خارج شده باشد. با این وجود در قوانین ما فقط از عبارت سقط جنین استفاده شده كه مفهوم، اسقاط جنین را هم در بر می گیرد. لذا ما هم مسامحتاً از عبارت سقط جنین استفاده می كنیم.
در اصطلاح حقوقی، سقط جنین را بدین عبارت تعریف كرده اند : سقط جنین عبارت است از خاتمه دادن به دوران حاملگی، خواه از طریق سلب حیات از جنین در حالی كه در رحم مادر بوده است، خواه از طریق اخراج آن قبل از موعد طبیعی به نحوی كه قابل زیستن نباشدبنابراین برای تحقق سقط جنین بعنوان یك عمل مجرمانه باید اركان زیر موجود باشد.
طبق ماده 489 ق.م.:« هرگاه زنی جنین خود را سقط کند دیه آنرا در هر مرحله ای که باشد باید بپردازد و خود از آن دیه سهمی نمی برد .
1- زن حامله باشد : یعنی نطفه كودك در بدن او منعقد شده باشد چه بنظر بیشتر فقها و حقوق دانان از زمان استقرار نطفه در رحم زن و رشد و نمو آن و پس از تبدیل به علقه، مضعفه وتا زمان تبدیل به حمل بصورت انسانی و تشخیص پسر یا دختر بودن و بالاخره پس از حلول روح تا قبل از زمان وضع حمل طبیعی هرگونه اقدام به اخراج مصنوعی حمل در تمام مراحل مذكور را سقط جنین تلقی نموده اند .
2- اخراج جنین از بطن مادر بنحوی كه غیر طبیعی باشد : بعبارت دیگر وضع حمل یا زایمان كه خروج طبیعی حمل از بطن مادر است واقع نشود بلكه اقدام مصنوعی به خروج از بطن مادر ملحوظ نظر فقها و حقوقدانان بوده است بقول حقوقدان فرانسوی گارسون « سقط حمل عبارت است از منقطع ساختن دوران طبیعی بارداری » كه ادامه طبیعی این دوران منجر به وضع حمل طبیعی خواهد شد .
3- وجود عنصر معنوی سوء نیت در اقدام به سقط حمل كه از عمومات شرعی و قانونی استنباط می گردد چه اگر هدف از سقط جنین وسیله پزشك نجات جان مادر بیمار بوده ویا در مواردی كه وضع حمل مصنوعی قبل از موعد برای مادر و كودك ضروری باشد و در مواردی كه طفل قبل از موعد زنده از بطن مادر اخراج و پس از چندی به دلایل دیگری فوت می كند عمل، مصداق سقط جنین نداشته و بلحاظ فقدان سوء نیت ارتكاب عمل مجرمانه تلقی نمی گردد تا شامل مجازات باشد .
رواج سقط جنین‌های زیرزمینی در ایران
در کشور ما طبق موازین دینی، سقط‌جنین مجاز نیست و خلاف قانون است، مگر در مواردی که قانونگذار تعیین می‌کند.
طبق نظر پزشکی قانون سقط‌درمانی با تشخیص قطعی سه پزشک متخصص و تأیید پزشکی قانونی مبنی بر بیماری جنین به‌علت عقب‌افتادگی یا ناقص‌الخلقه بودن باعث حرج مادر است یا بیماری مادر که با تهدید جانی مادر توأم باشد، قبل از ولوج(دمیدن روح در جنین) روح یعنی چهار ماهگی با رضایت زن مجاز است و مجازات و مسئولیتی متوجه پزشک نخواهد بود و متخلفان از اجرای مفاد این قانون به مجازات‌های مقرر در قانون مجازات اسلامی محکوم می‌شوند.
طبق ماده 623 ق.م: هرکس بواسطه دادن ادویه با وسایل دیگر موجب سقط جنین زن گردد به شش ماه تا یکسال حبس محکوم می شود. واگر عالما ” و عامدا” زن حامله ای رادلالت به استعمال ادویه یا وسایل دیگر نماید که جنین وی سقط گردد به حبس از سه تا شش ماه محکوم خواهد شد مگر اینکه ثابت شود این اقدام برای حفظ حیات مادر می باشد و در هر صورت مورد حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط داده خواهد شد
طبق آماری که مورد تأیید وزارت بهداشت است هر سال حدود 90 هزار جنین در کشور سقط می‌شوند که 80 هزار مورد آن غیرقانونی انجام می‌شود.
جالب اینکه آمارهای سازمان نظام پزشکی در سال 89 هم این افزایش را تأیید می‌کند؛ در سال 89، چهار هزار و 202 مورد مجوز سقط صادر شده که نسبت به سال پیش از آن 18.8 درصد افزایش داشته است. در کشور ما سقط جنین توسط افراد غیرمتخصص و به صورت غیراصولی در شرایط نامناسب و مکانی آلوده انجام می‌شود.
بهر حال افزایش آمار سقط جنین در دنیا زنگ خطری برای همه زنان است. اگرچه در کشور ما آمار دقیقی از سقط‌های زیرزمینی وجود ندارد، اما همین آمارهای سازمان نظام پزشکی نیز گویای به خطر افتادن سلامتی زنان کشور ماست.
مجازات سقط جنین در ایران
1)مجازات افراد غیرمتخصص
طبق ماده 623 ق.م: هرکس بواسطه دادن ادویه با وسایل دیگر موجب سقط جنین زن گردد به شش ماه تا یکسال حبس محکوم می شود. واگر عالما ” و عامدا” زن حامله ای رادلالت به استعمال ادویه یا وسایل دیگر نماید که جنین وی سقط گردد به حبس از سه تا شش ماه محکوم خواهد شد مگر اینکه ثابت شود این اقدام برای حفظ حیات مادر می باشد و در هر صورت مورد حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط داده خواهد شد .
2) مجازات افراد متخصص
بموجب ماده 624 ق.م : اگر طبیب یا ماما یا داروفروش و اشخاصی که به عنوان طبابت یا مامایی یاجراحی یا داروفروشی اقدام می کنند وسایل سقط جنین فراهم سازند و یامباشرت به اسقاط جنین نمایند به حبس از دو تا پنج سال محکوم خواهند شد و حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط صورت خواهد پذیرفت .
قانونگذار در ماده فوق برای پزشک ، ماما ، و … به لحاظ سمت و شغل آنها مجازات را تشدید نموده است و قائل به شدت عمل خاص شده است زیرا پزشک ، ماما، جراح و … قسم خورده اند و به موجب آن باید حافظ نسل باشند و نه قاتل آنها و مراجعه مردم به آنها ناشی از اعتمادی است که به آنان دارند و بعلاوه اطلاعات و معلومات طبی آنها نیز انجام این جنایت را تسهیل می کند ، حتی در مورد اشخاص مذکور در ماده فوق فراهم آوردن وسایل را بطور کلی کافی برای وقوع جرم دانسته است اعم از اینکه شخصا” مباشرت کنند یا با دیگری ، بنابراین اگر پزشک و … دارو یا وسایل سقط را تهیه و در دسترس خود زن که می خواهد سقط جنین کند قرار دهند کافی برای تحقق جرم خواهد بود و عمل مذکور معاونت تلقی نمی شود بلکه جرم مستقلی است .
3)مجازات سقط جنین توسط مادر
طبق ماده 489 ق.م.:« هرگاه زنی جنین خود را سقط کند دیه آنرا در هر مرحله ای که باشد باید بپردازد و خود از آن دیه سهمی نمی برد .»
جالب اینکه آمارهای سازمان نظام پزشکی در سال 89 هم این افزایش را تأیید می‌کند؛ در سال 89، چهار هزار و 202 مورد مجوز سقط صادر شده که نسبت به سال پیش از آن 18.8 درصد افزایش داشته است. در کشور ما سقط جنین توسط افراد غیرمتخصص و به صورت غیراصولی در شرایط نامناسب و مکانی آلوده انجام می‌شود
مجازات سقط جنین توسط مادر ، پرداخت دیه می باشد که طبق قانون یک نوع مجازات تلقی شده است اما به نظر می رسد در اینجا اشاره به سقط جنین قبل از ولوج روح در جنین باشد .
4)مجازات سقط جنین غیر عمدی ( شبه عمد و خطای محض)
در صورتی که سقط جنین ناشی از ضرب و جرح عمدی باشد ولی مرتکب قصد نتیجه نداشته باشد ( سقط جنین شبه عمد ) و همچنین در موردی که خود ضرب وجرح غیر عمدی باشد مرتکب را نمی توان بعنوان اسقاط جنین عمدی مجازات نمود تنها مجازاتی که درباره او مقرر است همان مجازات ضرب و جرح عمدی به اضافه پرداخت دیه مطابق مقررات می باشد ولی در صورتی که سقط جنین غیر عمدی ناشی از تقصیر راننده وسایل نقلیه زمینی ، دریایی و هوایی باشد مقصر طبق مواد 714 و 715 و 716 مجازات خواهد شد . دراین مواد قانونگذار برای هر یک از دو صورت وضع حمل قبل از موعد طبیعی که درآن طفل زنده می ماند و سقط جنین مجازات جداگانه ای تعیین نموده است .