دسته‌بندی نشده

بررسی و نحلیل نقد و توهین در رسانه ها

 

 

  • در دی ماه سال 79  بر اساس اختلافی که در تفسیر کلمه «توهین» در محاکم قضایی ایجاد شده بوده، از مجلس خواسته شد تا در قانون استفساریه نسبت به کلمه اهانت، توهین و یا هتک حرمت مندرج در مقررات جزائی مواد (٥١٣)، (٥١٤)، (٦٠٨) و(٦٠٩) قانون مجازات اسلامی و بندهای (٧) و (٨) ماده (٦) و مواد (٢٦) و (٢٧) قانون مطبوعات به توضیح و تفسیر بپردازد.

یکی از کارکردهای رسانه ای در هر جامعه، نقد افراد و جریان های حاضر در عرصه های مختلف است اما گاهی نقد به سمت و سویی پیش می رود که بجای سازندگی و تلاش برای بهبود اوضاع، با انگیزه های مختلف سیاسی، اقتصادی یا فرهنگی، از حالت نقد خارج شده و رنگ و بوی توهین به خود می گیرد؛ همان چیزی که قانون مطبوعات و قانون مجازات اسلامی آن را جرم انگاری کرده و برای مسببین آن، مجازات های سختی در نظر گرفته است.

مسیح اقدم

قانون مطبوعات به عنوان مهمترین قانون در حوزه رسانه ای ایران، در ماده 6 به بیان مصادیق مجرمانه در انتشار مطالب مطبوعاتی پرداخته است. بر اساس بند 8 از ماده 6 قانون مطبوعات(مصوب 1379)، «افتراء به مقامات، نهادها، ارگان ها و هر یک از افراد کشور و توهین به اشخاص حقیقی و حقوقی که حرمت شرعی دارند، اگر چه از طریق انتشار عکس یا کاریکاتور باشد.» جرم بوده و مستوجب مجازات است. همچنین ماده 30 قانون مطبوعات در شرح و بسط این موضوع، به تفصیل به موضوع توهین مطبوعاتی اشاره کرده و آورده است که «انشار هر نوع مطلب مشتمل بر تهمت یا افترا یا فحش و الفاظ رکیک یا نسبت های توهین آمیز و نظایر آن نسبت به اشخاص ممنوع است و مدیر مسئول جهت مجازات به محاکم قضایی معرفی می گردد.»

بر اساس روح حاکم بر قواعد مسئولیت مدنی و جبران خسارت، می توان خسارت را اعم از خسارت مادی یا لطمه معنوی دانست

در دی ماه سال 79  بر اساس اختلافی که در تفسیر کلمه «توهین» در محاکم قضایی ایجاد شده بوده، از مجلس خواسته شد تا در قانون استفساریه نسبت به کلمه اهانت، توهین و یا هتک حرمت مندرج در مقررات جزائی مواد (٥١٣)، (٥١٤)، (٦٠٨) و(٦٠٩) قانون مجازات اسلامی و بندهای (٧) و (٨) ماده (٦) و مواد (٢٦) و (٢٧) قانون مطبوعات به توضیح و تفسیر بپردازد.

در سوالی که از مجلس در آن زمان مطرح شده بود، آمده بود که « آیا منظور از عبارت ( اهانت، توهین و یا هتک حرمت) مندرج در مقررات جزائی از جمله مواد (٥١٣)، (٥١٤)، (٦٠٨) و (٦٠٩) قانون مجازات اسلامی و بندهای (٧) و (٨) ماده (٦) و مواد (٢٦) و (٢٧) قانون مطبوعات عبارت است از بکار بردن الفاظی که دلالت صریح بر فحاشی و سب و لعن دارد یا خیر؟ و در صورت عدم صراحت مطلب و انکار متهم بر قصد اهانت و هتک حرمت آیا موضوع از مصادیق مواد مورد ذکر می باشد یا خیر؟» که مجلس هم پس از بررسی موضوع و با تصویب قانون استفساریه، تاکید کرده بوده که «از نظر مقررات کیفری اهانت و توهین و … عبارت است از بکار بردن الفاظی که صریح یا ظاهر باشد و یا ارتکاب اعمال و انجام حرکاتی که با لحاظ عرفیات جامعه و با در نظر گرفتن شرایط زمانی و مکانی و موقعیت اشخاص موجب تخفیف و تحقیر آنان شود. عدم ظهور الفاظ ، توهین تلقی نمی گردد.»

بنابراین آن چیزی که توهین محسوب می شود که یا به صورت لفظی یا با انجام رفتار یا ارتکاب عمل خاص، از نظر عرف جامعه، موجب  خوار شدن مخاطب شود وگرنه صرف نقد عملکرد یا بیان حقایقی در خصوص فرد مورد نظر، توهین تلقی نمی گردد.

مجازات توهین چیست؟

تبصره 2 ماده 6 قانون مطبوعات رسیدگی به جرم توهین و میزان مجازات مقرر برای آن را به ماده 698 از قانون مجازات اسلامی(مصوب 1375) ارجاع داده است. بر اساس ماده 698 قانون مجازات اسلامی، «هرکس به قصد اضرار به غیر یا تشویق اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله نامه یا شکواییه یا مراسلات یا عرایض یا گزارش یا توزیع هرگونه اوراق چاپی یا خطی با امضا یا بدون امضا اکاذیبی را اظهار نماید یا با همان مقاصد اعمالی را برخلاف حقیقت رأساً به عنوان نقل قول به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی تصریحاً یا تلویحاً نسبت دهد اعم از اینکه از طریق مزبور به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به غیر وارد شود یا نه علاوه بر اعاده حیثیت در صورت امکان، باید به حبس از ۲ ماه تا ۲ سال و یا شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم شود.»

بنابراین هرکس به وسیله مطبوعات اعم از نوشته، عکس یا کاریکاتور به اشخاص حقیقی و حقوقی توهین کند، مستحق 2 ماه تا 2 سال حبس و یا تا 74 ضربه شلاق خواهد بود.

البته این تنها مجازات برای مدیرمسئول یا نویسنده مطبوعاتی نیست و بر اساس قسمت اخیر تبصره 2 ماده 6 قانون مطبوعات «در صورت اصرار ، مستوجب تشدید مجازات و لغو پروانه می باشد.»

همچنین اگر در زمانی که پرونده نشریه ای به علت توهین یا افترا به اشخاص حقوقی و حقیقی در دادگاه یا مراجع قضایی در حال رسیدگی باشد، دیگر آن نشریه حق ندارد، مطلبی که ادامه دهنده توهین بوده یا در رابطه با موضوع مورد شکایت باشد، منتشر کند وگرنه طبق تبصره ماده 31 قانون مطبوعات، نشریه توقیف خواهد شد. در تبصره ماده 31 قانون مطبوعات آمده است: « تا زمانی که پرونده در مرحله تحقیق و رسیدگی است، نشریه مورد شکایت حق ندارد نسبت به مورد رسیدگی مطلبی نشر دهد، در صورت تخلف رئیس دادگاه باید قبل از ختم تحقیقات حکم توقیف نشریه را صادر کند، این توقیف شامل اولین شماره بعد از ابلاغ می شود و در صورت تکرار تا موقع صدور رأی دادگاه از انتشار نشریه جلوگیری می شود.»

جبران خسارت در توهین مطبوعاتی

تمام آن چیزی که در خصوص حکم حبس، شلاق و توقیف نشریه در موارد توهین مطبوعاتی گفته شده، مربوط به مجازاتی است که قانون و حکومت برای فرد خاطی در نظر می گیرند و اگر در اثر این توهین، تخفیف و تحقیر مخاطب حقیقی و حقوقی، ضربه معنوی یا خسارت مادی به وی وارد شده باشد، این خسارت و ضربه به طور جداگانه نیز قابل پیگیری است.

هرکس به وسیله مطبوعات اعم از نوشته، عکس یا کاریکاتور به اشخاص حقیقی و حقوقی توهین کند، مستحق 2 ماه تا 2 سال حبس و یا تا 74 ضربه شلاق خواهد بود

در قوانین قبلی مطبوعات، حق مطالبه خسارت از فرد مرتکب توهین پیش بینی نشده و تنها از لحاظ کیفری به جرم و مجازات خاطی توجه شده بود اما با اصلاحات سال 79 در قانون مطبوعات، این حق در قالب تبصره یک ماده 30 مورد توجه قانونگذار قرار گرفت تا مرتکب، علاوه بر ضمانت اجرای کیفری، مشمول مسئولیت مدنی و جبران خسارت هم باشد. بر این اساس در تبصره یک ماده 30 قانون مطبوعات آمده است که « در موارد فوق، شاکی(اعم از حقیقی یا حقوقی) می تواند برای مطالبه خسارتی که از نشر مطالب مزبور بر او وارد آمده به دادگاه صالحه شکایت نموده و دادگاه نیز مکلف است نسبت به آن رسیدگی و حکم متناسب صادر نماید.» اگرچه در این مقرره قانونی، تنها به لفظ «خسارت» به طور کلی اشاره شده است ولی بر اساس روح حاکم بر قواعد مسئولیت مدنی و جبران خسارت، می توان خسارت را اعم از خسارت مادی یا لطمه معنوی دانست هرچند که در رویه قضایی، کمتر به موضوع لطمه معنوی و جبران خسارت آن توجه شده است.


نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا