اطفال و کودکان معلول چه حق و حقوق قانونی دارند ؟

• کنوانسیون حقوق معلولین با به رسمیت شناختن حقوق مدنی و سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی موکدا بر آزادی عقیده و بیان، احترام به حریم خصوصی و خانه و خانواده صحه گذاشته است.

 

حقوق اطفال معلول

اطفال پاکترین و شریف ترین موجودات جهان هستی هستند که بر فطرت الهی خلق شده اند و ما وظیفه داریم که با حفظ این پاکی  و صفا، زمینه ساز رشد و تعالی آنان باشیم. در کشور ما اکثراً اطفال معلول کسانی هستند که در هنگام جنگ معلول گشته اند. و یا اینکه به دلیل نبود امکانات زندگی بهتر و سایرعوامل طبیعی معلول شده اند و مردم به دلیل فطری بودن عاطفه هایشان که از ویژگی این جامعه می باشد می تواند در سهم دادن اطفال معلول درهمه عرصه ها نقش فعال را بازی نمایند.

 

اطفال معلول یکی از گروه های آسیب پذیر در جامعه بوده که از منظر جامعه شناسی ارتباطات یک بخش مهم از جامعه را تشکیل میدهد چون اساس و زیربنای جامعه بشری را اطفال می سازد، بناء فرزندان سالم جامعه سالم ، فرزندان معیوب جامعه معیوب را به ارمغان می آورند . در کشور ما اطفال معلول و ناتوان جز زیربنای اجتماعی جامعه ما است که می توانند نقش فعال را در ساختار جامعه بازی نمایند.

 

چنانچه در ماده (53) قانون اساسی در این مورد چنین صراحت دارد.«دولت به منظور تنظیم خدمات طبی و مساعدت مالی برای باز ماندگان شهدا و مفقودین و برای باز توانی معلولین و معیوبین و سهم گیری فعال آنان در جامعه، مطابق به احکام قانون، تدابیر لازم اتخاذ می نماید. دولت حقوق متقاعدین را تضمین نموده، برای کهن سالان، زنان بی سرپرست، معیوبین و معلولین و ایتام بی بضاعت مطابق به احکام قانون کمک لازم به عمل می آورد.»

 

همچنان در ماده 7 کنونسیون جهانی حقوق معلولین با عنوان کودکان معلول تصریح شده است:

 

1-  کشور های عضو می بایست تمام اقدامات لازم برای اطمینان از برخورداری کامل کودکان معلول از حقوق انسانی و آزادی های اساسی را به صورت برابر با سایر کودکان آغاز نمایند.

 

2- در تمام اقدامات مرتبط با کودکان، منافع عالیه کودک با اهمیت ترین ملاحظات است.

 

3- کشور های عضو می بایست اطمینان حاصل کنند که کودکان معلول دارای حق ابراز عقیده آزادانه در تمام موضوعات مربوط به خود هستند و باید به عقیده آن براساس سن و بلوغ، برابر با سایر کودکان توجه کرد و مطابق با معلولیت و ملاحظات سنی مساعدت های لازم برای شناسایی آن حق به عمل آورد.

 

حق دسترسی به اطلاعات و مناسب سازی سازه های محیطی، ارتقای آگاهی، آموزش و حق دسترسی به آن، تکنولوژی آموزشی و توانبخشی، حق زندگی، دفاع از امنیت جسمی در هنگام خطر از جمله درگیری های نظامی، فوریت ها و حوادث طبیعی، رهایی از بهره کشی و خشونت دفاع از موجودیت فردی و فراهم کردن زمینه زندگی مستقل فرد معلول به منظور مشارکت اجتماعی و آموزش مهارت های حرکتی، ارائه خدمات بهداشتی و برخورداری از تامین اجتماعی مناسب، از جمله بیمه های بهداشتی (درمان)، عمر و تمهید تغذیه مناسب و اشتغال از جمله مواردی است که از حقوق مسلم و بشردوستانه بوده که این حقوق عام و جهان شمول هستند.

 

کنوانسیون حقوق معلولین با به رسمیت شناختن حقوق مدنی و سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی موکدا بر آزادی عقیده و بیان، احترام به حریم خصوصی و خانه و خانواده صحه گذاشته است.

 

همچنان مطابق مواد 2 و 8 قانون حقوق و امتیازات اشخاص دارای معلولیت، اطفال دارای معلولیت حق مساوی در استفاده از حقوق و آزادی های اساسی مانند سایر اطفال را داشته و حق ابراز نظر، علاقمندی و مشارکت آن ها در امور مربوط به خودشان در محورتوجه قرارگرفته و تسهیلات لازم به منظور اسفاده از این حقوق از طریق ادارات ذیربط برای شان فراهم می گردد.

 

در رابطه به رسیدگی به وضعیت معلولین در چوکات وزارت کار وامور اجتماعی، معلولین و شهدا معینیت معلولین مسوولیت تنظیم کلیه موضوعات مربوط به معلولین به شمول اطفال معلول را دارد. برای رسیدگی به وضعیت اطفال معلول استراتیژی ملی عمل برای اطفال دارای معلولیت درسال 2007 تدوین گردیده که این استراتیژی شامل یک برنامه عمل ملی برای اطفال معیوب می باشد.

اهداف این استراتیژیک برنامه عمل را تامین نمودن حقوق قابل دسترسی برای اطفال معیوب و ارایه معلومات در مورد ماهیت غیر قانونی تلاش های منفی اجتماعی همچون تبلیغات مختلف و ایجاد همانگی بین نهاد های مختلف فعال در عرصه حقوق اطفال معلول را تشکیل میدهد. مبتنی بر این برنامه ارگان های مربوط اجرایی و دخیل مسولیت طرح و اجرای قوانین فراگیر و جداگانه ی را که تبعیض را منع نموده است، حکومت ، اداره های محلی ، مردم و نهاد های خصوصی را جهت اتخاذ اقدامات لازم جهت مبارزه با تبیض مستقیم و غیر مستقیم و حمایت از حقوق اطفال معلول، بر اساس اصول مندرج کنوانسیون ملل متحد در مورد معلولین مکلف می سازد.

 

به اساس معلومات گزارش مقدماتی جمهوری اسلامی افغانستان به کمیته حقوق طفل که از طرف وزارت خارجه چاپ گردیده در افغانستان حدود یک ملیون معلول وجود دارد که اکثراً در زمان جنگهای معلول گردیده اند. بر اساس شماری از بررسی ها تعداد اطفال معلول که سن شان بین 7 الی 18 سال می باشد در سراسر کشور 196000 تخمین گردیده است که 56 فیصد آنها پسر و 44 فیصد آن ها دختر می باشد به تعداد 298 طفل نابینا در مکاتب خاص تحصیل می کنند. کورس های کمپیوتر و انگلیسی برای 51 طفل معلول دایر گردیده و 6 طفل ناشنوا صنف دوازدهم را ختم نموده اند.

 

مطابق بند 2 ماده 8  قانون حقوق و امتیازات اشخاص دارای معلولیت به منظور دسترسی اطفال دارای معلولیت به تفریح، ورزش، مکان ها و محلات اختصاصی از طرف ادارات ذیربط ایجاد و با وسایل لازمه تجهیز می گردد. طبق برنامه عمل استراتیژی ملی عمل برای اطفال معلول، دولت مکلف به وضع پالیسی ها و مقررات در جهت مساعد ساختن زمینه های کاریابی، معیارات مراقبت ، دسترسی به تعلیم وتربیه، مراقبت های صحی، بازتوانی و ایجاد میکانیزم های وسیع شکایات را فراهم نموده است.

 

حق دسترسی به تعلیم و تربیه

 

در رابطه به دسترسی اطفال معلول به تعلیم و تربیه ، دولت مکلف به ایجاد یک تعداد مکاتب ابتدایی و شامل ساختن اطفال معیوب و آموزش از طریق وسایل ارتباطی، زبان اشاره، خط درشت و ایجاد برنامه های آموزشی برای معلمین و والدین اطفال معیوب می باشد. از جمله اقدامات کشور ما در حال حاضر در بخش اطفال معلول و معیوب انجام داده است ایجاد یک مکتب نابینایان و دو مکتب برای اطفال ناشنوا است که  فعال می باشد. یک سلسله کمک های مالی هم از طریق موسسات داخلی و بین المللی برای تعداد از فامیل های معلول و معیوب، غرض شامل سازی اطفال در مکاتب کشور صورت گرفته است.

 

افزایش و ایجاد فرصت ها برای کودکان معلول به منظور حضور در جامعه، بستگی به تصامیم و اراده خانواده ها دارد. متاسفانه خانواده ها در این راستا اطلاعات کافی ندارند.

 

حق صحت و دسترسی به خدمات صحی

 

مطابق ماده 52 قانون اساسی و بند ا ماده 2 قانون صحت، وزارت صحت عامه برای اتباع کشور وسایل وقایه و علاج امراض کتلوی وقایع طبیعی و خدمات اولیه صحی رایگان را تامین مینماید. همچنان مطابق ماده 6 این قانون وزارت صحت عامه موظف به فراهم آوری خدمات صحی در مرکز، ولایات، اماکن خاص مانند کودکستان و موسسات تعلیمی نیز می باشد.

 

مطابق قانون حقوق و امتیازات اشخاص دارای معلولیت، به منظور دسترسی اطفال دارای معلولیت به هر نوع خدمات صحی تداوی و بازتوانی جسمی و دماغی، تدابیر لازم از طرف وزارت صحت طور مجانی اتخاذ می گردد. استراتیژی صحت عامه و تغذیه نیز متعهد به عرضه خدمات صحی و اتخاذ پالیسی های عمومی در همکاری با سایر نهاد های ذیدخل به منظور فراهم آوری دسترسی معلولین و مجروحین به خدمات صحی می باشد.

 

حق تامینات اجتماعی

 

مکلفیت های دولت را در رابطه به حق تامینات اجتماعی قبلاً در ماده 53 قانون اساسی ذکر نمودم، نوع فعالیت های که دولت در این عرصه باید انجام دهد، شامل پرداخت حقوق ماهوار متقاعدین، بازماندگان شهدا و نگهداری اطفال در یتیم خانه ها است که برای این اطفال امکانات معیشتی، تفریحی و تعلیم و تربیه فراهم نماید. به همین ترتیب کودکستان ها در افغانستان فعال نموده و علاوتاً توجه به نیازمندی های خاص اطفال معلول و معیوب در بعضی از مناطق افغانستان، مکاتب ویژه نیز ایجاد گردیده است.

 

با وجود این فعالیتها، دولت نسبت کمبود منابع و امکانات، توانایی فراهم آوری خدمات و تامینات اجتماعی را طوری که لازم است ندارد و در عرضه خدمات و تامینات اجتماعی به مشکلات زیادی مواجه اند، اکثریت شهر وندان بخصوص روستایان به ندرت به خدمات و تامینات اجتماعی دسترسی دارند که در نتیجه اقتصاد را به یک اقتصاد مصرفی تبدیل نموده است.

 

همچنان حقوق اطفال معلول در ماده 23 (حقوق کودکان معلول) چنین صراحت دارد:

 

(1) حکومتها اعلام میدارند که اگر یک کودک دارای نقص بدنی یا عقلی است، باید در عین معلولیت خودش، یک زندگی شایسته انسانی داشته باشد. زندگی که در آن، حیثیت او محفوظ باشد و شرکت فعال و مستقل او در زندگی جمعی تسهیل گردد.

 

(2) حکومتها اعلام میکنند که کودک معلول، دارای حق حمایت ویژه حکومتی است و باید تا حد ممکن، برای آن کودک و والدین و یا سرپرست او امکانات مناسب را فراهم نمود.

 

(3) با توجه به نیازهای اختصاصی کودک معلول، باید حمایتهای مندرج در بند 2 این ماده را در صورت امکان چنان سازمان داد که وضعیت مالی والدین و یا سرپرست در نظر گرفته شود و خدمات ارائه شده در جهت آموزش و پرورش و شکوفایی هر چه بیشتر کودک باشند.

 

(4) حکومتها، با تکیه بر همکاری بین المللی، خواهان تبادل نظرها و تجربه های مختلف اداری، فنی، پزشکی و تربیتی در زمینه کودکان معلول هستند تا به ویژه کشورهای در حال رشد با آشنایی با امکانات و پیشرفتهای لازم بتوانند به آن دسته از کودکان کمکها و خدمات مفیدتری را ارائه دهند.

 

حق برخورداری از معیار های مناسب زندگی

 

مسولیت اولیه و عمده تامین شرایط زندگی برای رشد اطفال معلول را خانواده های آنها، به خصوص پدر خانواده، برعهده دارد. بنابر این وضعیت اقتصادی خانواده ها تاثیر مستقیم بالای فراهم نمودن شرایط مناسب برای رشد جسمانی، دماغی، معنوی، اجتماعی و اخلاقی طفل معلول دارد. افغانستان یکی از فقیر ترین کشور های جهان است و با وجود بهبود شرایط زندگی و اقتصادی مردم بعد از ایجاد نظام سیاسی جدید در سال 2002 شرایط اقتصادی اکثریت خانواده ها خیلی ناگوار بوده و برای تامین شرایط مناسب زندگی، تا هنوز مشکلات زیادی وجود دارد. با وجود مشکلات اقتصادی که دامن گیر خانوادها است، عده از خانواده ها درست آگاهی ندارند پیرامون حقوق اطفال معلول که بهترین وسیله آگاهی دهی مؤثر و کارآمد برای مردم و خانواده ها وسایل ارتباط جمعی است که شامل رادیو، تلویزیون، مطبوعات، انترنیت و تولید فلم های مستند و هنری از افراد دارای معلولیت، اسپات ها و بروشور ها است که نقش مهم را در تنویر اذهان عامه به خصوص در باره حقوق و کرامت انسانی، توانایی ها، ظرفیت ها و نقش افراد دارای معلولیت در جامعه بازی می کند. علاوتاً تحت پوشش قراردادن طیف وسیع مردم از طریق گرد همایی ها و تجمعات عمومی هم می توان درآگاه ساختن مردم کمک نماید. و آنان را وادار سازند به حقوق اطفال معلول احترام بگذارند.

 

منابع و ماخذ:

 

1-      قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان.

 

2-      گزارش مقدماتی جمهوری اسلامی افغانستان به کمیته حقوق طفل؛ وزارت امور خارجه سال 1388. ص 36 و 37

 

3-      کنوانسیون حقوق معلولین مصوبه  مجمع عمومی سازمان ملل متحد 16 حمل 1386 و 13 دسامیر 2006 میلادی.