با نفقه زوجه و اقارب آشنا شویم

• نفقه زن مقید به تمکن زوج یا نیاز زوجه نیست، در حالی که نفقه اقارب چنین است. در ماده ۱۱۹۷ ق. م. آمده است: «کسی مستحق نفقه است که ندار بوده و نتواند بوسیله اشتغال به شغلی وسایل معیشت خود را فراهم سازد».

شاید برخی‌ها تصور داشته باشند که نفقه فقط به زوجه تعلق می‌گیرد اما نه تنها زوجه بلکه فرزندان و نزدیکان نیز از نفقه بهره‌مند می‌شوند.

مطابق قانون مدنی ایران نفقه به معنای تامین همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت از قبیل مسکن البسه اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی است. این حقوقدان بیان کرد: نفقه در قانون برای زوجه و نزدیکان مطرح شده است که در این میان نزدیکان شامل فرزند، والدین و اقوام درجه یک می‌شود.

در قانون مدنی آمده است، در صورتی که والدین دارایی نداشته باشند و امکان کار و تامین معاش برای آنان فراهم نباشد بر این اساس فرزندان مکلف هستند که بر اساس استطاعت مالی که دارند برای آنان خوراک، پوشاک و مسکن تهیه کنند.

اما تفاوت‌های نفقه چه چیزهایی هستند:

نفقه زوجه در هر صورت بر عهده مرد است صرف نظر از تمکن یا عدم تمکن مالی مرد.

اما نفقه اقارب در صورتی بر عهده فرد می‌اید که ان شخص متمکن از انفاق باشد. (مواد ۱۱۰۶ و ۱۱۹۸ ق.. م.)

نفقه زوجه در هر صورت بر عهده مرد است؛ صرف نظر از نیاز مالی زوجه یا عدم ان، اما نفقه اقارب در صورتی بر عهده فرد می‌آید که شخص مستحق انفاق محتاج باشد و توان کار نیز نداشته باشد. (مواد ۱۱۰۶ و ۱۱۹۷ ق.. م.).

میزان نفقه زوجه با توجه به وضعیت زن تعیین می‌شود، اما میزان نفقه اقارب به میزانی است که نیاز‌ها و حوایج مستحق نفقه براورده شود؛ البته تا جایی که شخص ملزم به انفاق توانایی و تمکن پرداخت ان را داشته باشد. (مواد ۱۱۰۷ و ۱۲۰۴ ق.. م.).

نفقه زوجه بر نفقه اقارب مقدم است. (م. ۱۲۰۳ ق.. م.).

زوجه می‌تواند نفقه زمان‌های گذشته را نیز مطالبه کند یعنی برای مطالبه نفقه معوقه طرح دعوی کند، اما نفقه اقارب فقط نسبت به زمان حاضر و اتی قابل مطالباست و اقارب نمی‌توانند نفقه معوقه خود را مطالبه نمایند.

به عبارت دیگر نفقه اقارب فقط از زمان تاریخ طرح دعوی به بعد محاسبه می‌شود. (ماده ۱۲۰۶ ق.. م.).

یکی از امتیازات نفقه زن بر نفقه اقارب، این است که نفقه زن مقدم بر نفقه اقارب است. ماده ۱۲۰۳ ق. م. در این خصوص بیان داشت: «در صورت بودن زوجه و یک یا چند نفر واجب¬النفقه دیگر، زوجه مقدم بر سایرین خواهد بود».

نفقه زن مقید به تمکن زوج یا نیاز زوجه نیست، در حالی که نفقه اقارب چنین است. در ماده ۱۱۹۷ ق. م. آمده است: «کسی مستحق نفقه است که ندار بوده و نتواند بوسیله اشتغال به شغلی وسایل معیشت خود را فراهم سازد».

در ماده ۱۱۹۸ ق. م. نیز می‌خوانیم: «کسی ملزم به انفاق است که متمکن از دادن نفقه باشد، یعنی بتواند نفقه بدهد بدون اینکه از این حیث در وضع معیشت خود دچار مضیقه گردد ».

نفقه اقارب تکلیفی متقابل است، به این صورت که در رابطه بین خویشان در خط عمودی، هر کس که نیازمند است، در دارایی خویشاوند متمکن حق پیدا کند؛ در حالی که در مورد نفقه زوجه چنین نیست. نفقه زن بر عهده شوهر است و زن در هیچ فرضی در تامین نیازهای شوهرش مسئول نمی‌باشد.

نفقه زن مانند سایر دیون بر عهده شوهر است و زوجه حق دارد هر وقت آن را مطالبه نماید، در حالی که انفاق بین خویشان تن‌ها برای تامین معیشت آن‌ها است و آنان تنها می‌توانند نفقه آینده را مطالبه نمایند.

در ماده ۱۲۰۶ آمده است: «زوجه در هر حال می‌تواند برای نفقه زمان گذشته خود اقامه دعوی نماید…، ولی اقارب فقط نسبت به آتیه می‌توانند مطالبه نفقه نمایند».

طلب زن از بابت نفقه ممتاز محسوب می‌شود و در صورتی که دارایی زوج کفاف همه دیون او را ننماید، حق زن بر سایر طلبکاران مقدم است.

در قسمتی از ماده ۱۲۰۶ ق. م. آمده است: «. طلب او از بابت نفقه مزبور طلب ممتاز بوده و در صورت افلاس یا ورشکستگی شوهر، زن مقدم بر غرما خواهد بود…». در حالی که نفقه اقارب از چنین خصوصیتی برخوردار نمی‌باشد.

نفقه زوجه از حیث قلمرو وسیع‌تر از نفقه اقارب بوده و مصادیق آن از مصادیق نفقه اقارب بیشتر است. ماده ۱۲۰۴ ق. م.

در تعریف نفقه اقارب بیان نموده است: «نفقه اقارب عبارت است از مسکن و البسه و غذا و اثاث‌البیت بقدر رفع حاجت با در نظر گرفتن درجه استطاعت منفق».

ماده ۱۱۰۷ ق. م. بیان داشته است: «نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل: مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم، در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض».

در نفقه زوجه، معیار حال زوجه و نیازهای اوست و اعسار یا تمکن زوج در مورد آن هیچ تاثیری ندارد، در حالی که در مورد نفقه اقارب، نیازهای مستحق و توانایی منفق ملاک است.