تغییر نام – چطور اسم خود را عوض کنیم

• براي انتخاب نام کوچک افراد معمولا از يک نام ساده يا مرکب مانند، بهرام، حسين، محمدعلي، ايمان، فاطمه و … که عرفا يک نام به شمار مي آيند، استفاده مي شود.

يکي از مهمترين راه هاي تنظيم روابط اجتماعي ، وجود قوانين و مقررات و عمل به آنهاست.

امروزه در هر زمينه اي ، قوانين به صورت مجموعه اي کامل تدوين شده که بر روابط اجتماعي افراد حاکم است.

کليه افراد جامعه ، با وارد شدن به سن قانوني ، تحت مسئوليت تکاليف اجتماعي قرار مي گيرند و از حقوق قانوني بيشتري نسبت به حقوق دوران کودکي برخوردار مي شوند؛ بنابراين بدون شناخت دقيق حقوق و تکاليف خود ، نمي توانند نقش اجتماعي خويش را به خوبي ايفا کنند .

از اين رو آشنائي افراد با قوانين و مقررات مورد نياز که حقوق و تکاليف آن ها را مشخص مي کند ، ضروري و حتمي است.

اما از يک طرف گستردگي قوانين و از طرف ديگر ، به کار رفتن واژه هاي تخصص در متن آن ها ، امکان بهره گيري از قوانين را خصوصا براي افراد کم سواد مشکل کرده است .

به همين دليل بر آن شديم که مهم ترين قوانين و مقررات مورد نياز را با توجه به سوالاتي که براي اقشار مختلف مردم پيش مي آيد ، شناسائي کرده و با بياني نسبتا ساده در دسترس بگذاريم.

يکي ازحقوق فرزندان نسبت به والدين تعيين نام مناسب براي آنان است. در کشور ما، جهت تعيين نام کوچک و نام خانوادگي و نحوه تغيير آن مقرراتي وجود دارد که آشنايي با اين مقررات به زبان ساده علاوه بر کمک به اشخاص در تعيين نام و نام خانوادگي موجب پيشگيري از اقامه دعاوي بي ثمر و يا در خواست هاي بدون نتيجه در محاکم و ساير مراجع ذيصلاح خواهد شد.

تغيير نام کوچک

براي انتخاب نام کوچک افراد معمولا از يک نام ساده يا مرکب مانند، بهرام، حسين، محمدعلي، ايمان، فاطمه و … که عرفا يک نام به شمار مي آيند، استفاده مي شود. انتخاب نام با اعلام کننده آن است و اصولا جز در مواردي که نامي موجب هتک حيثيت مقدسات اسلامي مي شود و يا عناوين و القاب و نام هاي زننده و مستهجن يا نامتناسب با جنس، انتخاب نام آزاد است.

تشخيص نام هاي ممنوع با شوراهاي عالي ثبت احوال است که از طريق اين شورا مراتب به اداره هاي ثبت احوال ابلاغ مي شود.

چنانچه شخص سيد باشد سيادت او در شناسنامه اش آورده مي شود و ملاک تشخيص سيادت قيد سيادت در شناسنامه پدر يا پدربزرگ پدري است و يا آنکه سيادت آنان با دلايل شرعي ثابت شود.

انتخاب نام آزاد است و پس از انتخاب نام توسط اعلام کننده اصل بر صحت نامگذاري و اصالت شناسنامه با نام مذکور در آن است بنابراين جز در موارد گفته شده نبايد سند سجلي که سندي رسمي افراد  است دستخوش تغيير و تحول تابع ميل اشخاص شود.

از طرفي عده اي اعتقاد دارند که داشتن نام کوچک حق افراد است و چنانچه شخص به يک نام به خصوص علاقمند است و يا از نامي تنفر دارد مي تواند نام کوچک خود را تغيير دهد. در هر حال و با هر استدلالي مرجع تشخيص اين امر دادگاه است. از اين رو رسيدگي به درخواست تغيير نام کوچک با دادگاه است.

دادگاه صلاحيتدار

در خصوص رسيدگي به درخواست  تغيير نام کوچک، قانون جهت رفاه حال متقاضيان به آنان اجازه داده تا اين درخواست را در قالب دادخواست (فرم زير) به دادگاه محل اقامت خود و به طرفيت اداره ثبت احوال شهرستان يا بخش صادر کننده سند سجلي، طرح و اقامه کند.

اين دعوي به اصطلاح حقوقدانان دعوي غير مالي است و هزينه آن پنج هزار ريال بابت اصل دعوي و هزار و 100 ريال بابت اوراق + براي هر صفحه کپي برابر اصل 200 ريال است.

*فرم نمونه درخواست نام کوچک

خواهان: ندا پاک نهاد

به نشاني: ميانه، خ……کوچه……..پلاک……

خوانده: اداره ثبت احوال

خواسته: تغيير نام کوچک از ندا به فاطمه

دلايل و منضمات: استشهاديه محلي- کپي مصدق شناسنامه ……..

شرح:

رياست محترم دادگاه عمومي حقوقي شهرستان با سلام- احتراما؛ اينجانب خواهان در نزد اهالي محل و دوستان و اقوام به فاطمه مشهور هستم و همه مرا به اين نام مي شناسند از آنجا که نام فاطمه از اسماء مقدس بوده و از طرفي بنده حاليه در حوزه علميه به تحصيل اشتغال دارم خواهشمند است با پذيرش اين خواسته، اداره خوانده را به صدور يک جلد شناسنامه جديد با نام کوچک فاطمه ملزم کنيد. گواهان بنده عبارتند از: 1…………2…………… به نشاني………….

……………4…………

محل امضاء

نکته:

نام اعم از نام كوچك و نام خانوادگي  جزء وضعيت مدني اشخاص است و اصولا بايد دوام داشته باشد. تغيير نام مشكلاتي در روابط حقوقي اشخاص پديد مي آورد و چه بسا به حقوق ديگران لطمه ميزند, از اينرو تغيير نام در حقوق جديد محدود شده و يك امر استثنائي بشمار ميآيد.

درباره تغيير نام كوچك قوانين ما ساكت است و ميتوان از خود پرسيد آيا با سكوت قانون, تغيير نام كوچك امكان پذير است؟ از آنجا كه اصل, آزادي حقوقي اشخاص است و به عبارت ديگر آنچه قانون منع نكرده باشد اصولا مجاز است, ميتوان گفت تغيير نام كوچك در حقوق ما ممكن است. اما آيا ميتوان به افراد اجازه داد كه آزادانه و بدون قيد شرط نام كوچك خود را تغيير دهند؟ پاسخ اين سئوال نميتواند مثبت باشد زيرا:

اولاً نام كوچك در شناسنامه و دفاتر سجلي كه از اسناد رسمي است قيد ميشود و اهميت و اعتبار سند رسمي اقتضا ميكند كه تغيير مندرجات آن آسان نباشد.

ثانياً همانطور كه تغيير نام خانوادگي اشكالاتي در روابط حقوقي افراد پديد مي آورد, تغيير نام كوچك نيز, البته به مقياس محدودتر, مشكلاتي ايجاد ميكند. مثلا ممكن است بدهكار يا مجرم با تغيير نام كوچك خود كوشش كند هويت اصلي خويش را مخفي نگاهدارد تا بستانكاران يا مجرمان قانون نتوانند به او دسترسي پيدا كنند.

متاسفانه در قوانين ايران قيود و حدودي براي تغيير نام كوچك بصراحت پيش بيني نشده است. تنها محدوديتي كه در اين باره ميتوان قائل شد انست كه طبق قواعد عمومي دادرسي (ماده 2 آئين دادرسي مدني) در خواست كننده تغيير نام ، نفع مشروع و عقلائي در اين امر داشته باشد. بنابراين تغيير نام كوچك بدون هيچگونه قاعده عقلائي و صرفاً از روي هوي و هوس قابل پذيرش نيست. البته نفع اعم از نفع مادي و معنوي است و از اينرو كسي كه نفعي معنوي در تغيير نام كوچك دارد, چنانكه نام كوچك او عرفاً مستهجن و نا پسند و موجب شرمندگي او در بين مردم است, ميتواند تغيير آنرا از دادگاه بخواهد. تشخيص اينكه آيا خواهان داراي منفعت مشروع و عقلائي در دعوي هست يا نه با دادگاه است.

ندا پاکنهاد/ وکيل پايه يک دادگستري

گروه جامعه و سياست