حبس و زندان چه آسیب هایی به خانواده می زند

• علی رغم تنوع اشاره شده درخصوص حبس، اشکالات متعددی به این نوع مجازات وارد گردیده است تا جایی که بحث از جایگزین های حبس و زندان خود به یکی از مهمترین مباحث حقوق کیفری عصر ما تبدیل شده است

هزاره سوم میلادی همراه با ادامه تحولات متعددی در گستره فنی و تکنولوژی های متعدد مربوط به آن است؛ مشابه همین تحولات در گستره علوم انسانی مورد انتظار صاحبنظران است.

بر این پایه تلاش می شود در حوزه حقوق نیز که یکی از مهمترین قلمروهای جدی و تاثیرگذار علوم انسانی است تحولات و دگرگونی هایی را شاهد باشیم.

یکی از تحولات مطرح شده در گستره دانش حقوق این است که ضمانت اجراهای مطرح شده در آن اصلاح شود بویژه در حقوق کیفری (criminal law) که جلوه های ضمانت اجراهای آن بسیار زیاد و بااهمیت است.

از میان ضمانت اجراهای حقوق کیفری حبس بعنوان یکی از ضمانت اجرای متداول مطرح شده و بیشترین نوع ضمانت اجرای کیفری را مطرح ساخته است.

انواع حبس

حبس (prison) یا زندان که بعنوان ضمانت اجرای جدی و سخت معمولاً درخصوص جرایم قابل توجه در نظر گرفته می شود تنوع و اقسام متعددی دارد:

حبس عادی

حبس کوتاه مدت

حبس ابد

حبس خانگی

حبس درازمدت

و…

حبس (زندان) عادلانه است یا شلاق؟

علی رغم تنوع اشاره شده درخصوص حبس، اشکالات متعددی به این نوع مجازات وارد گردیده است تا جایی که بحث از جایگزین های حبس و زندان خود به یکی از مهمترین مباحث حقوق کیفری عصر ما تبدیل شده است؛ ضرورت حبس زدایی نیز یکی از اقسام کیفرزدایی تلقی می شود به همین دلیل رایج گردیده است؛

مهمترین ایراد : منافات داشتن حبس با اصل شخصی بودن مجازات برخلاف شلاق كه با این اصل  سازگارتر است .

باید توجه داشت كه اصل شخصی بودن مجازات  با اصل  شخصی كردن مجازات تفاوت دارد ؛

تفاوت اصل شخصی بودن مجازات  با اصل  شخصی كردن مجازات 

اصل اول به این معناست که مجازات کردن بگونه ای باشد که آسیب های آن تنها به مجرم محکوم شده برسد و نه شخص دیگر بویژه خانواده و وابستگان او و به عبارت دیگر این اصل حفاظت و مصونیت  سایر اشخاص (خصوصا اطرافیان محكوم ) را بر عهده دارد ؛ در حالیكه اصل دوم (اصل  شخصی كردن مجازات )به معنای این است كه در نحوه ، كیفیت و كمیت مجازات به  خصوصیات محكوم اعم از سن او ، جنس او ( مرد بودن یا زن بودن)، وضعیت خاص او ( مثل باردار بودن یا نبودن ) و تحصیلات و… توجه شود  و  به عبارت دقیق دیگر این اصل حفاظت و توجه نمودن به خصوصیات خود محكوم   را بر عهده دارد و نه سایر اشخاص و اطرافیان محكوم را.

با این توضیح و بیان تفاوت اصل شخصی بودن مجازات  با اصل  شخصی كردن مجازات  مشخص می‌شود كه حبس بگونه ای است که اعمال آن   صرفاً به محکوم و مجرم منحصر نیست ؛  بلکه فشار و آسیب ناشی از حبس که به خانواده محکوم وارد می شود و این آسیب در بسیاری از موارد چندین برابر شخص محکوم است، به عنوان مثال پدر یا مادری را فرض کنید که سرپرست خانواده ای بوده و به زندان می افتد؛ قطعاً کمترین آسیب خانواده او از هم پاشیدن خواهد بود! در حالیكه در شلاق اعمال آن   صرفاً به محکوم و مجرم آسیب می رساند .

نتیجه گیری

به نظر می رسد از نظر اصل  شخصی بودن مجازات (با تفصیلی که در عبارات فوق به آن اشاره شد) شلاق بسیار عادلانه تر از حبس خواهد بود؛ زیرا آسیب حبس جدای از دوری و فراق میان خانواده مجرم و مجرم، آسیب های معنوی دیگر و خسارات مادی گاه غیرقابل جبران به آنها وارد می آورد. همسر محکوم به حبس، فرزندان دختر و پسر محکوم به حبس، دوستان او، همکاران او و…

در حالیکه شلاق از این منظر آسیب را چندان به غیر محکوم وارد نمی سازد همچنین  مقایسه شلاق با سایر مجازاتها همچون جزای نقدی و …چنانكه در آینده تقدیم شما خواهیم نمود نشان از بهتر بودن آن هم به لحاظ فردی و هم به لحاظ اجتماعی دارد .

ایرادات دیگری بر حبس نسبت به شلاق وارد است که در مقالات آینده انشاءا.. بدان می پردازیم تا نشان دهیم ایراد مدعیان در این خصوص ، به نظام حقوق اسلام درخصوص مجازات شلاق وارد نیست و نهادهای بین المللی تازه تأسیس همچون ICC دیوان کیفری بین المللی که بجای هر مجازاتی به حبس روآورده‌اند؛ اقدامشان‌عقلاً هم چندان موجّه نیست.

زهروی

مدرس حوزه و دانشگاه