قانون امور حسبی-قانون مهر و موم

ماده ۱۶۶- دادگاه بخش، مهر مخصوصي براي مهر و موم ترکه خواهد داشت و نمونه آن بايد نزد رئيس دادگاه شهرستان باشد.
ماده ۱۶۷- اشخاص مذکور زير مي‌توانند درخواست مهر و موم ترکه را بنمايند:
۱- هر يک از ورثه متوفي يا نماينده قانوني آنها.
۲- موصي له در صورتي که وصيت به جزء مشاع شده باشد.
۳- طلبکار متوفي که طلب او مستند به سند رسمي يا حکم قطعي باشد به مقدار طلب، در صورتي که در مقابل طلب، رهن نبوده و ترتيب ديگري هم براي تامين طلب نشده باشد.
۴- کسي که از طرف متوفي به عنوان وصايت معين شده باشد.
ماده ۱۶۸- دادگاه بخش در موارد زير پس از اطلاع اقدام به مهر و موم مي‌نمايد:
۱- در موردي که کسي که در خانه استيجاري يا مهمانخانه و امثال آن فوت شده و کسي براي حفظ اموال او نباشد.
۲- در صورتي که از اموال دولتي يا عمومي نزد متوفي امانت باشد.
در مورد شق اول اين ماده مالک خانه يا مدير مهمانخانه و امثال آنها مکلفند به دادگاه بخش اطلاع بدهند.
ماده ۱۶۹- در مورد شق ۲ ماده فوق، مهر و موم فقط نسبت به اموال دولتي يا عمومي که نزد متوفي امانت بوده است، به عمل مي‌آيد مگر اينکه اشخاص صلاحيتدار درخواست مهر و موم نسبت به بقيه اموال را بنمايند.
ماده ۱۷۰- در صورتي که قبل از حضور دادرس دادگاه بخش در محل ترکه اقدام فوري براي حفظ ترکه لازم باشد، اقدام مزبور به توسط دادستان و در جائي که دادستان نباشد به توسط کلانتري محل و اگر مامورين شهرباني نباشند به توسط دهبان با حضور دو نفر معتمد محلي به عمل مي‌آيد و در مورد مداخله دهبان، دادستان مي‌تواند در هر دهستان که مقتضي بداند دهبان را از مداخله منع کرده و صاحب دفتر رسمي يا يکي از مامورين دولتي يا دو نفر معتمد محلي را متفقاً به انجام اين کار مامور نمايد. مامورين نامبرده مراتب را در صورت مجلس نوشته و آن را به دادگاه بخش مي‌فرستند.
ماده ۱۷۱- در هر موردي که از طرف مامورين مذکور در ماده قبل، ترکه مهر و موم مي‌شود مامورين نامبرده کليد قفل‌هائي را که بر روي آن مهر و موم خورده است در پاکت يا لفافي مهر و موم نموده و به دادگاه بخش مي‌فرستند.
ماده ۱۷۲- در صورتي که بين ورثه محجوري باشد که ولي يا وصي يا قيم نداشته باشد، دادرس بايد پس از مهر و موم مراتب را به دادستان اطلاع دهد که جهت تعيين قيم اقدام نمايد.
ماده ۱۷۳- در صورتي که بين ورثه غائبي باشد که براي اداره اموال خود نماينده نداشته باشد اگر محل غائب معلوم است دادرس مهر و موم ترکه را به او اطلاع مي‌دهد و اگر محل غائب معلوم نباشد به دادستان اطلاع خواهد داد که در صورت اقتضا جهت تعيين امين براي او اقدام کند.
ماده ۱۷۴- رئيس دادگاه در مواردي که بايد اقدام به مهر و موم شود فوراً بايد خود يا به وسيله کارمند علي‌البدل اقدام به مهر و موم نمايد و اگر علتي موجب تاخير اين اقدام گردد علت مذکور را در صورت مجلس مي‌نويسد.
ماده ۱۷۵- وقت مهر و موم را دادگاه به اشخاصي که ذي نفع بداند اطلاع مي‌دهد ولي نبايد اين امر موجب تاخير مهر و موم شود.
ماده ۱۷۶- در موقع مهر و موم، صورت مجلسي مشتمل بر امور زير تنظيم مي‌شود:
۱- تاريخ سال و ماه و روز و ساعتي که اقدام به مهر و موم شده است.
۲- نام و مشخصات کسي که مباشر مهر و موم است.
۳- علتي که موجب مهر و موم شده است.
۴- نام و مشخصات و محل اقامت کسي که درخواست مهر و موم نموده و اگر دادرس به نظر خود اقدام به مهر و موم کرده باشد اين نکته را در صورت مجلس مي‌نويسد.
۵- نام و مشخصات و اظهارات اشخاص ذي نفع که در موقع مهر و موم حاضر بوده‌اند.
۶- تعيين جائي که ترکه در آنجا مهر و موم شده از قبيل اطاق صندوقخانه و گنجه.
۷- وصف اجمالي از اشيائي که مهر و موم شده است.
۸- اموال در محل خود مهر و موم شده است يا محل آن تغيير داده شده.
۹- نگهبان، در صورتي که معين شده باشد با ذکر اينکه نگهبان را دادرس مستقلاً معين کرده يا بر حسب معرفي اشخاص ذي نفع.
۱۰- اظهار کتبي و صريح با قيد التزام از کليه اشخاصي که با متوفي در يکجا زندگي کرده و يا اموال در تصرف آنها بوده مشعر بر اينکه چيزي از اموال متوفي را خارج يا مخفي نکرده و مطلع نيستند که ديگري به طور مستقيم يا غير مستقيم اموال متوفي را برده يا مخفي کرده است.
ماده ۱۷۷- صورت مجلس مذکور فوق بايد به امضاء کسي که مباشر مهر و موم است و اشخاص ذي نفع برسد و در صورتي که اشخاص مزبور نخواهند يا نتوانند امضاء کنند مراتب در صورت مجلس ذکر مي‌شود.
ماده ۱۷۸- کليد قفل‌هائي که روي آن مهر و موم شده در دادگاه بخش بايگاني و اين امر در صورت مجلس قيد مي‌شود.
ماده ۱۷۹- نسبت به اموالي که مهر و موم آن ممکن نيست صورت اجمالي از آن برداشته شده و در صورت لزوم نگهباني بر آن مي‌گمارند.
ماده ۱۸۰- در صورتي که از اموال دولتي يا عمومي نزد متوفي امانت باشد اموال نامبرده در همان محلي که متوفي گذارده است مهر و موم خواهد شد مگر اينکه موجبي براي تغيير محل باشد.
ماده ۱۸۱- هر گاه در حين مهر و موم ترکه، وصيت‌نامه يا برگ‌هاي ديگري پيدا شود که در لفافي مهر و موم شده باشد دادرس مشخصات اوراق و چگونگي مهر و موم و عنواني که روي آن نوشته شده و نشانه روي لفاف را در صورت مجلس نوشته، دادرس و حاضرين اگر معروف باشند و بتوانند امضاء کنند امضاء مي‌نمايند و اگر امتناع از امضاء نمايند امتناع آنها از امضاء نوشته مي‌شود.
ماده ۱۸۲- لفاف مذکور در ماده فوق به دادگاهي که براي رسيدگي به امور ترکه صالح است فرستاده مي‌شود.
ماده ۱۸۳- اگر از عنوان روي لفاف يا علائم ديگري معلوم شود که برگ‌ها متعلق به غير متوفي است دادرس برگ‌ها را به صاحبان آن رد نموده و رسيد دريافت مي‌نمايد و مشخصات آن را در صورت مجلس مي‌نويسد و اگر صاحبان برگ‌ها حاضر نباشند آن را تامين مي‌نمايد تا صاحبان آنها مطالبه نمايند.
حکم اين ماده، در موردي جاري است که معارضي نباشد و الا مطابق ماده قبل رفتار خواهد شد.
ماده ۱۸۴- هر گاه وصيت نامه در لفاف نباشد دادرس اوصاف آن را در صورت مجلس نوشته آن را به دادگاهي که براي رسيدگي به امور ترکه صالح است مي‌فرستد.
ماده ۱۸۵- دادگاهي که لفاف مذکور در مواد فوق به آنجا فرستاده شده است آن را باز مي‌کند و در صورتي که برگ‌ها جزو ترکه باشد امانت نگاه مي‌دارد و الا اگر صاحبان آن حاضر باشند به آنها داده مي‌شود و اگر حاضر نيستند محفوظ مي‌ماند تا صاحبان آن حاضر شوند و اگر معلوم نباشد که برگ‌ها متعلق به کيست برگ‌ها در دادگاه مي‌ماند تا صاحب آن معلوم شود.
ماده ۱۸۶- اگر به دادرس در ضمن عمليات مهر و موم اطلاعي راجع به وجود وصيت‌نامه داده شود، دادرس جستجو نموده و چنانچه وصيت نامه موجود باشد به ترتيب مذکور در ماده ۱۸۴ عمل مي‌کند.
ماده ۱۸۷- در مواردي که وصيت نامه معتبري به نظر دادرس مي‌رسد که آن وصيت نامه مشتمل بر امور فوري باشد دادرس اجازه مي‌دهد که امور مذکور انجام داده شود.
ماده ۱۸۸- در موقع مهر و موم با برداشتن مهر و موم اشياء يا نوشتجاتي که داخل در ترکه نبوده و متعلق به زن يا شوهر متوفي يا متعلق به غير باشد به صاحبان آنها رد و مشخصات اشياء نامبرده در صورت مجلس نوشته مي‌شود.
ماده ۱۸۹- آن مقدار از اثاث‌البيت و غيره که براي زندگاني عيال و اولاد متوفي ضرورت دارد و همچنين اشيائي که قابل مهر و موم نيست، مهر و موم نمي‌شود و اشياء مزبور در صورت مجلس توصيف مي‌گردد.
ماده ۱۹۰- هزينه‌اي که براي کفن و دفن متوفي با رعايت شئون او لازم و ضروري است از وجوه نقد برداشته مي‌شود و اگر وجه نقد نباشد از ترکه برداشته شده و به فروش مي‌رسد و بقيه مهر و موم خواهد شد.
ماده ۱۹۱- در صورتي که متوفي مالي نداشته يا مال قابل مهر و موم نباشد دادرس صورت مجلسي تنظيم نموده و اين مطلب را در آن قيد مي‌نمايد.
ماده ۱۹۲- بعد از تحرير ترکه درخواست مهر و موم پذيرفته نمي‌شود و اگر در اثناء تحرير ترکه درخواست مهر و موم بشود فقط آن مقداري که تحرير نشده است مهر و موم مي‌گردد.
ماده ۱۹۳- اشياء ضايع شدني يا اشيائي که نگاهداري آنها مستلزم هزينه بي تناسب است يا اموال کم قيمتي که حمل و نقل و نگاهداري آنها مستلزم زحمت و اشتغال مکان وسيعي است ممکن است مهر و موم نشود و در اين صورت اگر اشياء نامبرده مورد احتياج اشخاص واجب‌النفقه نباشد فروخته شده و پول آن در صندوق دادگستري با يکي از بانک‌هاي معتبر توديع مي‌شود.