مدت زمان شروع حبس و زندان از چه زمانی محاسبه خواهد شد

• – نظریه 8481/ 7- 17/ 12/ 1373: مقررات ماده 18 قانون مجازات اسلامی و تبصره ذیل آن از قواعد آمره و تکلیفی است و قانونا دادگاه مجاز به عدم احتساب بازداشت ایام گذشته نمی‏‌باشد.

حبس محکوم از چه زمانی قابل محاسبه است و آیا حبس پیش از محکومیت یا ایام بازداشت توسط ضابطین قضایی یا ایام تحت الحفظ بودن نیز قابل اعمال در ایام محکومیت قطعی است؟

ماده 18 قانون مجازات اسلامی می‌گوید: «مدت کلیه حبس‌ها از روزی شروع می‏‌شود که محکوم علیه به موجب حکم قطعی قابل اجرا، محبوس شده باشد.

تبصره- چنانچه محکوم علیه قبل از صدور حکم به علّت اتهام یا اتهاماتی که در پرونده امر مطرح بوده بازداشت شده باشد دادگاه پس از تعیین تعزیر، از مقدار تعزیر تعیین‏ شده یا مجازات بازدارنده به میزان بازداشت قبلی وی کسر می‏‌کند».

نظریه‌های اداره کل حقوقی قوه قضاییه

– نظریه 5138/ 7- 23/ 7/ 1373: مقصود از بازداشت مندرج در تبصره ذیل ماده 18 قانون مجازات اسلامی بازداشت ناشی از تأمینات مأخوذه است اعم از آن‏که تأمین قرار بازداشت موقت باشد یا کفالت و وثیقه که متهم به علت عجز از معرفی کفیل یا تودیع وثیقه بازداشت شود به عبارت دیگر متهمی که قادر به معرفی کفیل و یا تودیع وثیقه نیست و به آن جهت بازداشت می‏‌گردد، چون آن بازداشت خارج از اراده او است لذا باید مشمول تبصره یادشده قرار گیرد.

– نظریه 8481/ 7- 17/ 12/ 1373: مقررات ماده 18 قانون مجازات اسلامی و تبصره ذیل آن از قواعد آمره و تکلیفی است و قانونا دادگاه مجاز به عدم احتساب بازداشت ایام گذشته نمی‏‌باشد.

اعمال تبصره ذیل ماده 18 قانون مجازات اسلامی و احتساب بازداشت ایام قبلی صرفا در مورد محکومیت به جرمی است که به اعتبار آن، قرار بازداشت یا تأمین صادر شده باشد و متهم به لحاظ همان جرم در زندان باشد لذا ایام بازداشت قبلی در مورد پرونده‌ه‏ایی که منتهی به برائت متهم گردیده است را نمی‏‌توان قانونا به عنوان بازداشت قبلی متهم در مورد پرونده‏ای که محکوم شده است احتساب کرد.

– نظریه 5191/ 7- 22/ 8/ 1374: کسر بازداشت قبلی با لحاظ تبصره ذیل ماده 18 قانون مجازات اسلامی در ارتباط با جرایم تعزیری یا بازدارنده است و شامل حدود و قصاص نمی‏‌باشد.

– نظریه 15/ 7- 12/ 2/ 1377: منظور از بازداشت قبلی هر نوع توقیف و یا حبس است که پیش از صدور حکم از طرف مراجع قضایی و یا انتظامی صورت گرفته است، توقیف متهم از طرف ضابطین قوه قضاییه از مصادیق بارز آن است بنابراین احتساب آن بلااشکال است.

– نظریه 3871/ 7- 2/ 6/ 1377: احتساب ایام بازداشت مربوط به چک از زمانی شروع می‏‌شود که متهم با صدور قرار وجه الضمان به زندان معرفی شده و ایّامی که پیش از آن در جهت رسیدگی به پرونده قتل بازداشت بوده است قابل محاسبه نیست.

– نظریه 10129/ 7- 29/ 10/ 1380: رأی وحدت رویه 654- 10/ 7/ 1380 به محکومیت‌های قبل از صدور آن نیز قابل تسری است، زیرا در این رأی بین محکومیت‌های قبل و بعد از صدور آن تفکیکی ملاحظه نمی‏ شود، مضافا به اینکه با توجه به ماده (1) قانون آیین دادرسی دادگاه‏‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری مصوب 1378 که ناظر به اجرای احکام کیفری نیز می‏‌باشد، لذا قواعد و مقررات مربوط به اجرای احکام کیفری که از جمله مقررات آیین دادرسی کیفری است که با توجه به شکلی بودن، مقررات مورد بحث عطف به ما سبق می‏‌گردد.

– نظریه 2390/ 7- 27/ 5/ 1382: حکم محکومیت به استرداد وجوه مأخوذه (رشوه) محکومیت جزایی محسوب می‏‌شود زیرا در تبصره 2 ماده 3 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری تصریح شده است «مال ناشی از ارتشاء به عنوان تعزیر رشوه‏ دهنده به نفع دولت ضبط خواهد شد». بنابراین ایام بازداشت محکوم، به علت نپرداختن آن باید از مبلغ محکوم به کسر گردد.

– نظریه 4839/ 7- 14/ 7/ 1382: چون دستگیری محکوم علیه و جلب او که احتمالا چندین روز طول می‏‌کشد، در اجرای حکم صورت می‏‌گیرد لذا مدتی که محکوم علیه تحت الحفظ بوده تا انتقال او به زندان، جزو مدت محکومیت او احتساب خواهد شد.

– نظریه 229/ 7- 2/ 3/ 1383: به استناد رأی وحدت رویه 654- 10/ 7/ 1380 محاسبه بازداشت قبلی و کسر مدت آن از محکومیت جزای نقدی، اختصاص به محکومین دادگاه‌های نظامی دارد و قابل تسری به محکومین دادگاه‌های عمومی و انقلاب نیست. زیرا قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری در مورد آنان قابل اجرا نیست و به همین دلیل در رأی وحدت رویه مذکور، ذکری از تبصره ماده 295 قانون آیین دادرسی دادگاه‏‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری مصوب 1378 نشده است. به عبارت دیگر در مورد محکومین دادگاه‌های عمومی و انقلاب تبصره ذیل ماده 295 قانون مآرالذکر جاری است و رأی وحدت رویه شامل محکومین دادگاه‌های اخیر الذکر نیست.

– نظریه 3419/ 7- 14/ 5/ 1383: چون در جرایم مشهود ضابطین دادگستری مستندا به ماده 24 قانون آیین دادرسی دادگاه‏‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری مصوب 1378 می‏‌توانند مجرمین را تا 24 ساعت در بازداشت نگهداری کنند. بنابراین این مدت نیز جزء ایام بازداشت محسوب و از مدت محکومیت او کسر می‏‌شود، زیرا این بازداشت به دستور قانون صورت گرفته و از حقوق متهم به شمار می‏‌رود.