اصول همسایه داری از نظر قانون
- تمام مصادیق مختلف تصرفاتی که مالک در ملک خود می کند، مشمول ماده 30 قانون مدنی است که می گوید: «هر کسی می تواند در مال و ملک خود انواع تصرفات را انجام دهد.» این قانون برگرفته از یک قاعده کلی فقهی به نام قاعده «تسلیط» است که اشخاص را مسلط به اموال و مجاز به انجام تمام تصرفات مالکانه بر ملک خود دانسته است…
امروزه تا پاسی از شب در خیلی از آپارتمان ها انواع و اقسام صداهای ناهنجار و گوشخراش موزیك و تلویزیون و صدای فریاد گونه مكالمات شبانه همسایگان آفتی است آشنا كه مانند خوره آرام آرام روح ساكنان آپارتمان ها را می خورد و این قصه حكایتی تكراری است.
تا می خواهی به همسایه اعتراض كنی كه پدرجان اندكی آرام تر. اندكی آهسته تر. بانگ فریاد برمی آید كه «چاردیواری اختیاری» است.
راستی آیا حق داریم با سروصداهای ناهنجار اعصاب همسایگان را به هم بریزیم و بگوییم كه چاردیواری و اختیاری؟ ساكنان آپارتمان ها اعم از مالك و مستأجر مكلفند برای ایجاد یك زندگی بهتر به حقوق سایر همسایگان احترام بگذارند. این یك تكلیف قانونی برای تمامی شهروندان است كه با اصول و موازین اخلاقی كاملاً مطابقت دارد
طبق ماده 132 قانون مدنی که چهره ای از اصل 40 قانون اساسی است، کسی نمی تواند در ملک خود تصرفی کند که مستلزم تضرر همسایه شود؛ مگر تصرفی که به قدر متعارف و برای رفع حاجت یا دفع ضرر از خود باشد؛ یعنی مالک حق ندارد در ملک خود تصرفی انجام دهد که برای همسایه ضرر ایجاد کند
به طورکلی، تمام مصادیق مختلف تصرفاتی که مالک در ملک خود می کند، مشمول ماده 30 قانون مدنی است که می گوید: «هر کسی می تواند در مال و ملک خود انواع تصرفات را انجام دهد.» این قانون برگرفته از یک قاعده کلی فقهی به نام قاعده «تسلیط» است که اشخاص را مسلط به اموال و مجاز به انجام تمام تصرفات مالکانه بر ملک خود دانسته است…
حقوق اشخاص، دایره و مرزی دارد که این مرز، برخورد حق آنها با حقوق دیگران و همچنین با قواعد آمره قانون است. به عنوان نمونه، در آپارتمان ها که قسمت های مشاعی دارند و نوعی زندگی در کنار هم است، حقوق اشخاص به دلیل نزدیکی با هم ارتباط و تداخل دارد. اما سوال اینجاست که وسعت و دایره حقوق مالکان تا کجاست؟ طبق اصل 40 قانون اساسی که به قاعده «لاضرر» مشهور است، «هیچ کس نمی تواند اعمال حق خویش را وسیله اضرار به غیر قرار دهد.» اصل 40 مربوط به اجرای زیانبار حق است؛ یعنی جایی که شخصی مطابق قانون حق انجام کاری را دارد اما نباید اعمال حق به گونه ای زیانبار انجام گیرد و موجب ضرر رساندن به دیگران شود. بدیهی است اگر شخص، حق اجرای کاری را اساسا نداشته باشد، انجام آن قطعا ممنوع و موجب مسوولیت است.
بنابراین کسی نمی تواند بگوید طبق ماده 30 قانون مدنی، من در آپارتمان خودم می توانم هر کاری انجام دهم و به عنوان مثال در ملک خودم سر و صدا ایجاد کنم (صدای حیوان خانگی یا موسیقی) و دیگران حق اعتراض ندارند. واضح است که برخورد اعمال حقوق مالکانه ملک شما با ملک مجاور باید راه حل داشته باشد؛ وگرنه موجب از بین رفتن آرامش دیگران می شود. طبق ماده 132 قانون مدنی که چهره ای از اصل 40 قانون اساسی است، کسی نمی تواند در ملک خود تصرفی کند که مستلزم تضرر همسایه شود؛ مگر تصرفی که به قدر متعارف و برای رفع حاجت یا دفع ضرر از خود باشد؛ یعنی مالک حق ندارد در ملک خود تصرفی انجام دهد که برای همسایه ضرر ایجاد کند.
این ضرر شامل ضررهای مادی و معنوی است؛ مواردی مانند میخ کوبیدن برای زدن قاب به دیوار که باعث آسیب دیوار ملک مجاور شود، بنایی و احداث کف که موجب خسارت به سقف طبقه پایین شود و خسارت های غیرمادی که موجب مخدوش شدن آرامش و آسایش دیگران می شود. البته این قانون استثناهایی دارد یعنی وقتی تصرف زیانبار مجاز است که برای رفع نیاز (نیازهای مادی و معنوی) و البته قدر متعارف باشد یعنی از نگاه عرف زیاده خواهی محسوب نشود.
اگر تصرفی غیرمتعارف باشد یا نیازی را برطرف نکند، طبق اصل 40 قانون اساسی و ماده 132 قانون مدنی ممنوع است. البته این چارچوب کلی و قانونی است و در مصادیق مختلف ممکن است اختلاف نظر پیش بیاید. به عنوان نمونه شخصی انجام تصرفی را رفع نیاز خودش بداند و همسایه اش چنین نظری نداشته باشد. در این صورت قاضی دادگاه با توجه به موقعیت قرارگیری محل و با توجه به شرایط اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی حاکم بر قضیه، نظر نهایی را می دهد. به نظر می رسد که حکم قانون گذار بر مبنایی عقلی و منطقی تدوین شده است.
تمام مصادیق مختلف تصرفاتی که مالک در ملک خود می کند، مشمول ماده 30 قانون مدنی است که می گوید: «هر کسی می تواند در مال و ملک خود انواع تصرفات را انجام دهد.» این قانون برگرفته از یک قاعده کلی فقهی به نام قاعده «تسلیط» است که اشخاص را مسلط به اموال و مجاز به انجام تمام تصرفات مالکانه بر ملک خود دانسته است…
به این معنا که انسان ها به عنوان موجوداتی اجتماعی، دارای فهم لازم برای زندگی در کنار یکدیگر هستند و بر این اساس از تصرفات و اقداماتی که به حکم عقل و منطق مخل آسایش دیگران است و موجب محرومیت آنها از زندگی توام با آرامش و برخورداری از حقوق خود می شود، پرهیز و اجتناب می کنند. بنابر آنچه گفته شد، مشخص است که قاعده «تسلیط»، اصل 40 قانون اساسی، ماده 30 قانون مدنی و یا ماده 132 آن قانون چارچوب کلی و قانونی هستند. بدیهی است وقتی ملک محل سکونت از شکل ویلایی با حریمی شخصی، به شکل یک چاردیواری در آپارتمانی چندطبقه که در هر طبقه چند واحد دارد، درمی آید، محدودیت هایی ایجاد می شود.
کلام آخر
این درست که هر كس حق دارد در محدوده آپارتمان خود موزیك گوش دهد، تلویزیون ببیند، با اعضای خانواده صحبت كند و … اما بایستی در نظر داشت این حق تا جایی قابل اعمال است كه به حقوق دیگران تجاوز نكند و باعث ناراحتی آنان نشود. بلند كردن صدای موزیك یا تلویزیون در جایی كه ده ها همسایه در مجاورت ما زندگی می كنند یا در حال استراحتند تجاوز به حقوق آنان است.زندگی ماشینی كه ترافیك همراه با سرو صدای فراوان و دود و انواع و اقسام ماشین ها و خلاصه آلودگی هوا و آلودگی صوتی از مظاهر اولیه آن است خود به خود مشكلات و سختی های خاص خود را به همراه دارد كه در هر حال اثرات نامطلوبی بر روح و روان شهروندان می گذارد. بدیهی است تجاوز به حقوق همسایگان به هر شكل و به هر نحو اثرات نامطلوب را مضاعف می كند. احترام به حقوق دیگران نشانه رشد و توسعه و فرهنگ شهرنشینی است. سعی كنیم ضمن آشنایی نسبی با قوانین مختلف به تكالیف شهروندی خود عمل كرده و به حقوق دیگران نیز احترام بگذاریم