به حقوق زندانیان احترام بگذاریم

• امیرالمومنین علی(ع) به نقل از رسول‌ خدا (ص) می‌فرمایند: هر كسی (از مجرمان) حدی بر او جاری شود، در دنیا به كیفر خود گرفتار شده است و خداوند تعالی عادل‌تر از آن است كه بار دیگر در آخرت او را كیفر دهد.

احترام به حقوق زندانیان در قانون اساسی اصل سی و نهم قانون اساسی، هتك حرمت و حیثیت افرادی كه به حكم قانون در حال گذراندن دوران مجازات قانونی خود اعم از زندان یا تبعیدند، را ممنوع اعلام و آن را جرم محسوب كرده است.‌

برخی از ادله‌ای كه براساس آنها می‌توان بر صحت و اصولی بودن این حكم قانونی و اصل قانون اساسی تاكید كرد، عبارت‌اند از:

1 – در نگاه اعتقادی، انسان از آن جهت كه انسان است، دارای احترام و كرامت است و حرمت و كرامت او هرگز بدون مجوز قانونی نباید مورد تعدی و تجاوز قرار گیرد. اگر فردی مرتكب جرمی شد، براساس اصل قانون بودن جرم، باید در دادگاه صالحه براساس قانون محاكمه و به آن چه كه در قوانین كشور مقرر است، محكوم گردد و نفس این محاكمه و مجازات حرمت و احترام او را مخدوش می‌سازد و هیچ كس حق ندارد بیش از آنچه كه قانون مقرر داشته، اقدام به اموری كند كه موجبات خدشه به حیثیت و آبروی افراد شود.

2 – از سوی دیگر، بنابر نظر بسیاری از صاحب‌نظران فقه ما، نفس مجازات دنیوی كفاره‌ اعمال انسان محسوب می‌شود و حتی فقهایی معتقدند كه به واسطه مجازات دنیوی، مجازات اخروی در آن مورد از عهده انسان‌ها برداشته می‌شود، زیرا عدالت الهی اقتضا می‌كند كه هیچ كس به واسطه انجام یك گناه 2 بار مجازات نگردد؛ هرچند این نظر مخالفانی نیز دارد ولی نظر عدم مواخذه و مجازات دوباره به واسطه انجام یك گناه عقلایی‌تر و دلایل اقامه شده بر آن متقن‌تر است.پیامبر گرامی(ص) با بیان احكام مهم و اصولی اسلام و ذكر جرائمی كه در اسلام از آن‌ها منع شده است، فرمود:

“هر كسی یكی از آن جرائم را مرتكب شود و در همین دنیا به كیفر آن برسد، این كفاره‌ گناهان اوست، ولی هر كسی جرمی را مرتكب شود و خدای تعالی آن را از مردم بپوشاند (و در نتیجه كیفر دنیوی درباره او اجرا نشود)، در آخرت اگر خدا بخواهد او را می‌بخشد، و اگر بخواهد او را كیفر می‌دهد”

امیرالمومنین علی(ع) به نقل از رسول‌ خدا (ص) می‌فرمایند: هر كسی (از مجرمان) حدی بر او جاری شود، در دنیا به كیفر خود گرفتار شده است و خداوند تعالی عادل‌تر از آن است كه بار دیگر در آخرت او را كیفر دهد.

3 – دلیل دیگری كه در ممنوعیت هتك حرمت و حیثیت افراد زندانی و یا تبعیدی می‌توان اقامه كرد، این است كه مجرمان در حال زندان بودن قدرت مقاومت و دفاع از حیثیت خود را ندارند و این ظلمی مضاعف بر آنها خواهد بود و ادله ممنوعیت ظلم این مورد را نیز در برمی‌گیرد.

4 – دیگر آن كه وجود احتمال توبه این اشخاص می‌رود و توبه اثرش رفع آثار گناه و بازگرداندن فرد مجرم به جامعه صالحان و مومنان است و ادله حرمت هتك حیثیت افراد مومن و مسلمان یقینا این جا را در بر می‌گیرد. اگر گفته شود كه احتمال عدم توبه نیز وجود دارد، باید گفت رعایت اصل احتیاط در حفظ حرمت و آبروی افراد، اقتضادی رجحان احتمال توبه را بیشتر می‌كند.

5 – ادله حرمت قذف و ممنوعیت سب و دشنام مسلمان عمومیت داشته و فقها در فلسفه چنین ممنوعیتی می‌فرمایند: \”و یدل علیه اخبار كثیره، وردت عن النبی (ص) و الائمه (علیهم السلام) حفظا لحرمه المسلمین، و صیانه لشرفهم ، فلتاتی ببعض منها: 1- عن ابی‌بصیر، عن النبی (ص) بساب‌المومن فسوق.

6 – دلیل دیگر این كه در اسلام نفی حكم ضرری شده است و لذا اجازه دادن به هتك حیثیت افرادی كه قدرت دفاع هم ندارند، این یك حكم ضرری خواهد بود. و قاعده‌ لاضرر جلوی جریان این حكم را می‌گیرد. بنابراین، قاعده لاضرر جلوی ضرر غیرمتدارك، و لو این كه ضرر معنوی باشد، را می‌گیرد.