جرم انواع پولشویی و مجازات آنها

• عموما پولشویی در کشورهایی که در قوانین تجاری و اقتصادی آنها خلاءهای اساسی و بنیادی وجود دارد و فاقد ساز و کارهای نظام نظارتی و قانون مبارزه با پولشویی می‌باشند، اتفاق می‌افتد.

پولشویی (money Laundering) فعالیتی غیرقانونی است که طی آن معاملات و درآمدهای نامشروع شکلی کاملا قانونی یافته و مشروعیت می‌یابند، به عبارت دیگر پول‌های کثیف و نامشروع ناشی از اعمال خلاف در همان کشور یا در کشورهای دیگر به پول‌های تمیز تبدیل شده و از اقتصاد غیر رسمی وارد اقتصاد رسمی می‌شود.
به طوری که ماهیت اصلی و منشاء کسب آنها پنهان می‌ماند. به گزارش بانک مرکزی جمهوری اسلامی وسعت بازار غیررسمی در کشورهای در حال توسعه بین ۳۵ تا ۴۵ درصد و کشورهای در حال گذر ۲۱ تا ۳۰ درصد و کشورهای صنعتی ۱۳ تا ۱۵ درصد از حجم تولید ناخالص داخلی (GDP) است.
علاوه بر اینکه کسب مال غیرقانونی جرم است، تبدیل آن به مال مشروع نیز که پولشویی است جرم محسوب می‌شود، زیرا انگیزه‌ای برای کسب مال حرام محسوب می‌شود. طبق قانون مبارزه با پولشویی در ایران، جرم پولشویی عبارت است از:
1. تحصیل، تملک، نگهداری یا استفاده از عواید حاصل از فعالیت‌های غیرقانونی با علم به این که به طور مستقیم یا غیر‌مستقیم در نتیجه ارتکاب جرم به دست آمده باشد.
2. تبدیل، مبادله یا انتقال عوایدی به منظور پنهان کردن منشاء غیرقانونی آن با علم به این که به طور مستقیم یا غیرمستقیم ناشی از ارتکاب جرم بوده است یا کمک به مرتکب به نحوی که وی مشمول آثار و تبعات قانونی ارتکاب آن جرم نگردد؛
3. اخفاء یا پنهان یا کتمان کردن ماهیّت واقعی، منشاء، منبع، محل، نقل و انتقال، جابه‌جایی یا مالکیّت عوایدی که به طور مستقیم یا غیر‌مستقیم در نتیجه جرم تحصیل شده باشد.

انواع پولشویی
پولشویی به چهار نوع قابل تقسیم است.
1- پولشویی داخلی: شامل پول‌های کثیف حاصل از فعالیت مجرمانه داخل خاک یک کشور می‌شود که در همان کشور شسته می‌شود.
2- پولشویی کنترل شونده: شامل پول‌های کثیف به دست آمده از فعالیت مجرمانه که در داخل خاک یک کشور کسب و در خارج از آن کشور تطهیر می‌شود.
3- پولشویی بیرونی: شامل پول‌های کثیف به دست آمده از فعالیت مجرمانه انجام شده در سایر کشورها که درخارج نیز شسته می‌شود.
4- پولشویی وارداتی: شامل پول‌هایی که از فعالیت مجرمانه در سایر نقاط به دست آمده و در داخل خاک کشور موردنظر شسته می‌شود.

پولشویی در چه کشورهایی انجام می‌شود؟
عموما پولشویی در کشورهایی که در قوانین تجاری و اقتصادی آنها خلاءهای اساسی و بنیادی وجود دارد و فاقد ساز و کارهای نظام نظارتی و قانون مبارزه با پولشویی می‌باشند، اتفاق می‌افتد. در برخی کشورها پول‌های نامشروع به عنوان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) وارد این اقتصادها می‌شود و پس از طی چندین مسیر دوباره از آن کشور خارج می‌شود. شاید یکی از دلایل نوسان جریان سرمایه‌گذاری در کشورهای مختلف، ورود و خروج چنین پول‌هایی باشد. در اقتصادهایی با بازارهای ظاهرا رقابتی و اقتصادهایی که امکان ایجاد رانت‌های سیاسی- اقتصادی و اطلاعاتی وجود دارد، افراد ذی‌نفوذ بی‌علاقه نخواهند بود که علاوه بر کسب مال نامشروع وارد سیستم سودآور پولشویی شوند.

شیوه‌های انجام پولشویی
پولشویی باید به شیوه‌ای انجام شود که جلب توجه مجریان قانون را به حداقل برساند. تاسیس شرکت‌های مختلف برای نقل‌و‌انتقال پول‌های کثیف، سرمایه‌گذاری در بانک (اس- مورفینگ)، هزینه کردن در کار‌های عمرانی به خصوص خرید اوراق قرضه طرح‌های عمرانی و فروش آنها در بازار، سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی، تاسیس شرکت‌های مهندسی، سرمایه‌گذاری موقت در بنگاه‌های تولیدی – تجاری قانونی، ایجاد سازمان‌های خیریه قلابی، سرمایه‌گذاری در بازار طلا و الماس و ارز، شرکت در مزایده‌های اجناس هنری و کالاهای قدیمی و انتقال پول به کشورهای دارای مقررات بانکی آزاد مثل کشور سوئیس از شیوه‌های مختلف پولشویی می‌باشد.

اندازه‌گیری پولشویی و رتبه‌بندی کشورهای دنیا
در عمل پولشویی، پول کثیف چنان با پول‌های تمیز مخلوط می‌شود که شناسایی و اندازه‌‌گیری یک شاخص برای آن بسیار سخت می‌باشد، اما با این وجود موسسه ضد پولشویی «باسل» سوئیس با استفاده از 15 شاخص مانند ارزیابی چارچوب ضدپولشویی هر کشور مبتنی بر استانداردهای Anti–Money Laundering and Combating the Financing of Terrorism (AML/CFT)، مقررات مالی، شفافیت عمومی، شاخص‌های اندازه‌گیری فساد و حکومت قانون اقدام به رتبه بندی 144 کشور دنیا بر اساس ریسک موجود در پولشویی و تامین مالی تروریسم در هر کشور كرده است. امتیاز هر کشور از صفر (ریسک پایین در پولشویی) تا ده (ریسک بالا در پولشویی) می‌باشد. در این رتبه‌بندی خوشبختانه ایران خطرناک‌ترین مکان برای پولشویی و تامین مالی تروریسم در دنیا محسوب می‌شود و پولشویی و تامین مالی تروریسم در آن با ریسک بالایی همراه است.

تاثیر پولشویی بر اقتصاد
پولشویی نیز مانند هر جرم دیگری اگر به صورت سازمان یافته، منظم و مستمر در یک اقتصاد انجام شود، آثار ویران‌کننده‌ای خواهد داشت که تا مرز فروپاشی اقتصادی پیش خواهد رفت. زیرا زیرینای این جرم،‌ جرايم سنگین‌تر و سازمان‌یافته‌تر است. البته در بعضی انواع پولشویی، جرم در یک کشور و پولشویی در کشور دیگری انجام می‌شود. در هر صورت پولشویی مانع بزرگی بر سر راه ایجاد عدالت اجتماعی است و ایران به دلیل قرار گرفتن در مسیر قاچاق مواد مخدر از افغانستان به اروپا مکان جذاب و مناسبی برای پولشویی محسوب می‌شود.

 آثار سوء پولشویی بر اقتصاد
– بی‌نظمی و تخریب بازارهای مالی و ایجاد بی‌ثباتی و نوسان در بازارها؛
– خروج سرمایه به صورت غیر قانونی از کشور؛
– ورشکستگی بخش خصوصی؛
– کاهش بهره‌وری در بخش واقعی اقتصاد و عدم پرداخت مالیات و عوارض؛
– افزایش ریسک خصوصی سازی و ایجاد سرمایه‌های سرگردان در اقتصاد؛
– بی‌ثباتی در روند نرخ‌ ارز و فلزات گرانبها مانند طلا و نقره و
– کاهش اعتبار و اعتماد سیستم بانکداری و امنیت سرمایه‌گذاری.
تمام عوامل فوق به طور مستقیم و غیرمستقیم رشد و توسعه اقتصادی، توزیع و بازتوزیع درآمدها را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
ایمن‌سازی اقتصاد ملی
پیشنهاد می‌شود برای مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم موارد زیر مورد توجه قرار گیرد:
– حذف واسطه‌های مالی ناسالم و تضعیف پایگاه‌های واسطه‌‌اي مالی غیر‌متشكل؛
– افزایش شفافیت اطلاعات در بازارهای پولی، مالی و سهام؛
– نظارت بر فعالیت شبکه بانکی و سایر موسسات مالی و اعتباری و غیربانکی به ویژه صندوق‌های قرض‌الحسنه و موسسات اعتباری؛
– ثبت دقیق اینترنتی معاملات ارزی و فلزات گرانبها بالاتر از یک مبلغ مشخص و کارشناسی شده؛
– شفافیت بیشتر ابزارهای مالی و حسابداری و به خصوص ابزارها و روش‌هاي اخذ مالیات؛
– عضویت در معاهدات پولی و مالی بین المللی و استفاده از امکانات آنان؛
– فاصله گرفتن از اقتصاد دولتی و ایجاد فضای سالم رقابتی با اجرای هر چه بهتر اصل 44 قانون اساسی؛
– برگزاری دوره‌های آموزشی و پژوهشی برای قضات، نیروی انتظامی و سازمان‌هایی که در زمینه مبارزه با پولشویی فعالیت می‌کنند؛
– ارتباط قوه قضائیه با دانشگاه و اینترپل به طور همزمان برای بهره‌گیری از علوم و تکنیک‌های جدید؛ و
– نگاه دقیق به حوزه‌های مختلف اقتصاد زیرزمینی، نگاه دقیق و بی‌طرفانه به اسناد و پیمان‌نامه‌های بین‌المللی و اصول 40گانه گروه ضربتی اقدام مالی علیه پولشویی FATF (Financial Action Task Force on Money Laundering).

*پرویز جلیلی- دانشجوی دکترای اقتصاد – دانشگاه اصفهان
منبع:روزنامه دنياي اقتصاد