رضایت شاکی در حکم متهم چقدر تاثیر دارد ؟

جرائم قابل گذشت، جرائمی هستند که تنها با شکایت شاکی خصوصی آغاز شده و با رضایت شاکی نیز متوقف می‌شود.

اما جرائم غیرقابل گذشت، ممکن است با شکایت شاکی خصوصی یا تعقیب مدعی العموم آغاز شود اما گذشت شاکی خصوصی تاثیری در روند ادامه رسیدگی به جرم نداشته و تعقیب متهم تا مجازات وی ادامه پیدا خواهد کرد. 

البته در جرائم غیرقابل گذشت هم رضایت شاکی می‌تواند از موجبات تخفیف در مجازات متهم تلقی شود اما لزوما به این معنا نخواهد بود. 

علی اصغر مهابادی، حقوقدان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم انتظامی، بیان می‌کند: در قانون گذشت جرائم به دو شکل وجود دارد، شکل اول در جرائم قابل گذشت و دوم در جرائم غیرقابل گذشت است که برای هر یک از این موضوع‌ها تعریف‌های خاصی وجود دارد.

رضایت در جرائم قابل گذشت

این حقوقدان در تعریف «جرائم قابل گذشت» گفت: جرائم قابل گذشت جرائمی هستند که اراده ‌ شاکی خصوصی در شروع تعقیب جرم مؤثر است به طوری که شاکی خصوصی می‌توا‌ند از حقی که به او داده‌ا‌ند صرف نظر کند و از این حق گذشت کند.

وی ادامه داد: در جرائم قابل گذشت، جنبه خصوصی این جرائم بر جنبه ‌ عمومی آن اولویت دارد، این در حالی است که ملاک معینی در تفکیک جرائم قا‌بل گذشت از جرائم غیر قا‌بل گذشت نیست‌ و‌ ‌ می‌توان گفت‌ جرائم قا بل گذشت معمولاً از میان جرائم علیه اموال و تمامیت جسما‌نی افراد هستند اگرچه این بیان هم از جزمیت برخوردار نیست.

وی خاطرنشان کرد: باید توجه داشت در جرائم قابل گذشت، اگر چند نفر شاکی وجود داشته باشد، تعقیب با شکایت هر یک از آنان صورت می‌گیرد ولی برای متوقف‌شدن تعقیب یا محاکمه یا اجرای حکم، باید تمام شاکیان رضایت دهند. اگر شاکی فوت کند این حق گذشت به ورثه او می‌رسد و چنانچه شاکی متوفی دارای چند وارث باشد، در این صورت موقوف‌شدن تعقیب یا محاکمه یا اجرای حکم، موکول به اعلام رضایت همه آنهاست. همچنین باید توجه داشت اگر بعد از اعلام رضایت، شاکی از رضایت خود منصرف شود، به آن ترتیب اثر داده نخواهد شد.

وی تصریح کرد: در صورتی که در جرائم قابل گذشت، شاکی خصوصی گذشت کند، دعوای خصوصی، ‌ساقط خواهد شد چون شاکی از حق خود گذشته است، علاوه بر این، دعوای عمومی هم به دنبال آن ساقط می‌شود و به دنبال آن مرجع رسیدگی‌کننده به جرم که ممکن است دادسرا یا دادگاه کیفری باشد قرار موقوفی تعقیب را صادر خواهد کرد. دومین اثری که گذشت شاکی خواهد داشت این است که دیگر پشیمان شدن از گذشت فایده ندارد.

وی اظهار کرد: ‌ به خاطر داشته باشید که بعد از آن دیگر نمی‌تواند از این تصمیم‌تان صرف‌نظر کنید، مگر اینکه بعد از اعلام رضایت آثاری ظاهر شود که نوع جرم ارتکابی را تغییر دهد، برای نمونه اگر بعد از تصادف، مصدوم رضایت می‌دهد و حق طرح شکایت ضرب و جرح ناشی از حوادث رانندگی را از خود می‌گیرد که در این صورت، نمی‌تواند بعد از یک هفته بار دیگر طرح شکایت کند.

این حقوقدان بیان کرد: اگر چند روز بعد به دلیل جراحات این تصادف فوت کرد دیگر نمی‌توان از رضایتی که برای گذشت از ضرب و جرح داده‌است برای شانه خالی کردن از زیر بار جرم قتل غیرعمدی استفاده کرد، بنابراین گذشت شرایط خاص خودش را دارد و تأثیر آن در جرائم قابل گذشت و غیرقابل گذشت یکسان نیست.

مهابادی درباره نحوه رضایت شاکی پس از صدور حکم نیز بیان کرد: اگر بعد از صدور حکم ‌ کسی شاکی بخواهد رضایت دهد بر اساس ماده 483 شاکی باید به همان دادگاهی که حکم صادر شده است مراجعه کند اگر ‌ حکم در دادگاه بدوی باشد به دادگاه بدوی اگر تجدیدنظر باشد درخواست باید در تجدیدنظر مطرح شود.

رضایت در جرائم غیرقابل گذشت

این حقوقدان در ادامه درباره «جرائم غیرقابل گذشت» نیز توضیح داد: جرائم غیرقابل گذشت، جرائمی هستند که اراده ‌ شاکی در شروع به تعقیب آن نقشی مؤثر ندارد ‌ و ‌گذشت وی تأثیری در تعقیب و روند رسیدگی و مجازات مجرم ندارد، ( گرچه موجب تخفیف مجازات می‌شود ) اصل بر غیرقابل گذشت بودن جرائم است و ‌ وقتی شک حا‌صل شد که آیا فلان جرم قا‌بل گذشت است یا غیر قا‌بل گذشت‌، حسب اصل‌، جرم را غیرقا‌بل گذشت تلقی می‌کنیم‌. این جرائم جنبه ‌ عمومی آنها بر جنبه ‌ خصوصی غلبه دارد ‌ و ضرر آنها مستقیم‌علیه جامعه و حکومت است، مثل‌؛ محاربه‌، جاسوسی و . . . .

وی بیان کرد: برابر ماده 37 قانون اگر شاکی در حین رسیدگی پرونده اعلام گذشت کند مجازات با تخفیف همراه است.

این حقوقدان تصریح کرد: شاکی می‌تواند رضایت را در هر دادگاهی که پرونده در جریان است تقاضای رضایت نیز در همان دادگاه ارائه می‌شود.

شرایط گذشت شاکی

این حقوقدان درباره شرایط گذشت از جرائم نیز خاطرنشان کرد: عباراتی مثل گذشت کردم، رضایت می‌دهم، دیگر شکایتی ندارم و…، نشان‌دهنده اراده متضرر از جرم و اعلام گذشت است. همچنین گذشت باید صریح، روشن، موجز و قطعی باشد. برای گذشت کردن باید از صیغه ماضی یا مضارعی که دلالت بر گذشته نزدیک کند، استفاده شود؛ اما شرط مهم‌تر این است که گذشت معلق و مشروط نباشد.

مهابادی گفت: شخصی که گذشت می‌کند برای اینکه این عمل او موثر واقع شود باید شرایطی داشته باشد از جمله اینکه وی باید اهلیت داشته باشد؛ بنابراین از شخص صغیر و مجنون نمی‌توان گذشت را پذیرفت و آنان این کار را می‌توانند از طریق اولیای قانونی خود انجام دهند