رمال ها و دعانویس ها بر سر خانواده ها سایه انداخته اند

• این امر اگر چه ممكن است ولی شرعا جایز نیست، و بسیاری از مدّعیان آن افرادی دروغگو یا خطاكارند و فال گیری از خرافات است و گرفتن پول برای گرفتن فال جایز نیست.”

گاهی حتی این سادگی تا جایی پیش می‌رود كه افراد مراجعه‌كننده خود را در معرض تعرض شیادان بخت گشا و آینده‌نگر قرار می‌دهند و بعد دست به دامان قانون می‌شوند. این افراد سودجو مستقیما كانون خانواده و باورهای مردم را هدف گرفته‌اند و شاید برای همین باشد كه آمار حاكی از این باشد كه حدود 5 درصد از طلاقها با موضوع رمالی، فالگیری و جادوگری در جامعه ارتباط دارد. علاوه بر این، جرایم متعدد دیگری مانند سوءاستفاده جنسی، كلاهبرداری و سرقت نیز توسط رمالان رخ می‌دهد و پرونده‌های بسیاری در این زمینه در محاكم قضایی مخصوصا در كلان‌شهرها تشكیل شده است. نگاهی اجمالی به صفحات حوادث روزنامه‌ها نشان می‌دهد، فالگیری و رمالی یك معضل اجتماعی است كه افراد و خانواده‌های زیادی قربانی پیامدهای اقتصادی و اجتماعی آن می‌شوند.

در این زمینه علاوه بر ضرورت فرهنگ‌سازی برای مردم، ضرورتهای وجود قانون مشخص و مدون برای برخورد با سوء استفاده‌كنندگان از ناآگاهی مردم غیرقابل انكار است. براساس قانون مجازات فعلی كشور برای برخورد با رمال و جن‌گیر و … مجازاتی برابر با كلاهبرداری درنظر گرفته شده است و پلیس و دستگاه قضا براساس آن با این افراد كه از ایمانهای ضعیف و درماندگی افراد سوء استفاده می‌كنند، برخورد می‌كند. البته در ماده 12_225لایحه جدید مجازات اسلامی مقرر شده مسلمانی كه كارش سحر و جادوست و آن را در جامعه به عنوان حرفه یا فرقه‌ای ترویج می‌نماید در حكم مرتد بوده و محكوم به قتل است.

در این زمینه لازم به توضیح است كه لفظ سحر و جادو متفاوت از عمل رمالی است زیرا با توجه به اینكه قانونگذار سخن از حرفه سحر و جادو به میان آورده، به معنای آن است كه این عمل را ولو مجرمانه به رسمیت شناخته و این كار عبارت از عملیاتی اجرایی به منظور مسخر كردن امور جهت رسیدن به اهدافی خاص اما رمالی و كف بینی مشتمل بر عملیات اجرایی خاص نیست و تنها مرتكب الفاظی را به صورت خبر از آینده یا گذشته افراد به میان می آورد. بنا بر موارد مذكور و همچنین با توجه به عمومات حقوق جزا بعید به نظر می‌رسد كه بتوان مرتكب عمل رمالی را ماده 12_225 لایحه مجازات اسلامی كیفر رساند.

*نگاهی حقوقی به بحث رمالی

در این زمینه برخی كارشناسان حقوقی بر این باورند كه عزم جدی برای برخورد با رمالها و دعانویس‌ها وجود نداردبراساس ماده یك قانون تشدید مجازات مرتكبین ارتشاء و اختلاس و كلاهبرداری،‌ هركس از راه حیله و تقلب مردم را به داشتن اختیارات واهی فریب دهد یا به امور غیرواقع امیدوار كند و به یكی از این وسایل وجوه و اموال آنها را تحصیل كرده و از این راه مال دیگری را ببرد به مجازات مقرر محكوم می‌شود.

طبق این قانون افرادی كه به این پدیده مذموم دست بزنند محاكمه و مجازات می‌شوند هرچند براساس رویه معمول، برخی قضات از ماده 2 قانون مارالذكر استفاده كرده و رفتار مرتكبین اینگونه اعمال را منطبق با عنوان مجرمانه تحصیل مال از طریق نامشروع می‌دانند.

در حال حاضر قانون (البته نه جامع و مانع) برای محاكمه این افراد وجود دارد اما عزم جدی برای برخورد با این افراد وجود ندارد و چنانچه عزمی برای مقابله با این نوع خرافه گرایی‌ها در دستگاه قضایی وجود داشته باشد، با قوانین موجود هم می‌توان جلوی رواج این ناهنجاری اجتماعی را گرفت.

برخی هم معتقدند در قانون مجازات اسلامی فعلی عناوین مجرمانه تحت عنوان رمالی، دعانویسی و فال گیری وجود ندارد، اما قانون تشدید مجازات مرتكبین ارتشاء و اختلاس مصوب 1367 مجمع تشخیص مصلحت نظام با وجود مواد 588 به بعد قانون مجازات در خصوص كلاهبرداری همچنان به قوت خودش باقی است.

با استناد به قانون تشدید مجازات مرتكبین ارتشاء و اختلاس، ماده یك این قانون می‌گوید كه هر كس از راه حیله، تقلب و …. مردم را فریب بدهد یا به امور غیر واقع امیدوار كند یا از حوادث و پیش‌آمدهای غیر واقع بترساند طبق این قانون كسی كه از راه حیله و تقلب مردم را به امیدها و اتفاقات واهی فریب دهد و یا مسایل و حوادثی را پیش بینی كند، كلاهبرداری است و وسایل بكار گرفته از سوی آنها وسایل متقلبانه است.

*مجازات قانونی جرم رمالی و فالگیری

رمالی و فالگیری از جمله جرایمی است كه از 66 سال پیش به وضوح در قوانین كیفری كشور از آن سخن به میان آمده اگرچه مجازات آن در طول دوره های مختلف با تغییراتی همراه بوده است.

مطابق قانون مصوب سال 1324، هرگونه اقدام به رمالی، جن گیری و فالگیری جرم محسوب می شود و مطابق بند 18 ماده 3 آیین نامه همین قانون، فرد یا افرادی كه از طریق رمالی و پیشگویی در منزل یا مغازه اقدام به فریب مردم كنند و این كار را به عنوان كسب و پیشه خود قراردهند مرتكب جرم شده و قانون برای این افراد مجازات یك تا 7 سال حبس و جزای نقدی را پیش‌بینی كرده است.

علاوه بر این، موضوع رمالی و مجازات آن از ابعاد دیگری نیز در قوانین جزایی كشور قابل بررسی و پیگیری است و قضات دادگاه‌های كیفری معمولا افراد متهم به رمالی و فالگیری را با استفاده از قوانین مربوط به كلاهبرداری و تحصیل مال نامشروع مجازات می كنند و اگر این افراد جرم مستقل دیگری نیز مرتكب شده باشند به مجازات آن جرم محكوم می شوند.

قضات دادگاه های كیفری بعضا با استناد به ماده 2 قانون تشدید مجازات مرتكبان اختلاس، ارتشا و كلاهبرداری كه در مورد تحصیل مال به طریق نامشروع است، رمالان و فالگیران را مجازات می كنند.

بر اساس این ماده، هر مالی كه از طریق غیر مشروع به دست آمده باشد یا مشروعیت قانونی و شرعی نداشته باشد مرتكب آن مجرم شناخته می‌شود و مجازات آن سه ماه تا دو سال حبس یا جریمه نقدی دو برابر مال به دست آمده است.

همچنین بر اساس ماده یك قانون یادشده، هر كس از راه حیله و تقلب مردم را به داشتن اموال و اختیارات واهی فریب دهد یا به امور غیر واقع بترساند و از این طریق مالی تحصیل كنند كلاهبردار محسوب می‌شود و علاوه بر رد اصل مال صاحبش به حبس از یك تا هفت سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی كه اخذ كرده است محكوم خواهد شد.

*نظر مراجع تقلید درباره رمالی

در پی افزایش این دست مسائل خرافی در جامعه مراجع تقلید به صدور نظراتشان در این زمینه پرداختند.

رهبر فرزانه انقلاب :

“مراجعه به رمال‌ها و فالگیرها جایز نیست ولى دعا نویسى اگر بر مبناى دعاهاى وارده از معصومین «علیهم السلام» باشد اشكال ندارد. ”

آیت‌الله ناصر مكارم شیرازی:

“نوشتن دعاهایی كه از حضرات معصومین (علیهم السلام) رسیده و در كتب معتبر موجود است، اشكالی ندارد. ولی دعا نویسی حرفه‌ای، كه شغل افراد سودجوست، صحیح نیست و غالب كتاب‌هایی كه به آن استناد می‌كنند، اعتباری ندارد.

این امر اگر چه ممكن است ولی شرعا جایز نیست، و بسیاری از مدّعیان آن افرادی دروغگو یا خطاكارند و فال گیری از خرافات است و گرفتن پول برای گرفتن فال جایز نیست.”

آیت الله صافی گلپایگانی:

” نوشتن دعاهایی كه با دلیل معتبر از ائمه معصومین علیهم السلام نقل شده و اجرت گرفتن در مقابل آن، اشكال ندارد ولی مراجعه به فالگیرها یا دعانویسانی كه به صورت‌های مختلفه از منابعی كه اعتبار شرعی ندارد نقل می‌كنند یا می‌نویسند جایز نیست و پول گرفتن اینگونه اكل مال به باطل و حرام است. والله العالم”

آیت العظمی سیستانی:

“مراجعه به دعانویس اشكال ندارد ولی سحر و جادو جایز نیست.” «سحر و جادو از محرمات و معاصی كبیره است و جایز نیست.”

نتیجه:

در پایان شاید لازم به یادآوری باشد كه شفاف سازی، آشتی دادن دین و عقل در میان عوام، بسط و توسعه خردورزی و ایجاد بستر مناسب برای تنویر افكار عمومی از مهمترین راهكارهای مقابله با ادامه روند اقبال مردم به این نوع خرافه گرایی‌ها است.

در مجموع، به نظر می رسد برای مقابله با رمالان و فالگیران در جامعه خلاء قانونی نداریم اما كارشناسان معتقدند مجازات قانونی به تنهایی برای كاهش این جرم كافی نیست و تقویت اعتقادات دینی و ارتقای سطح فرهنگی جامعه نقش موثری در كاهش جرم رمالی و فالگیری خواهد داشت، امری كه همت بیشتر علمای دینی، مراكز آموزشی و رسانه های گروهی را می طلبد.

خرافه گرایی ریشه در جهل و ناآگاهی داد و مادامی كه این جهل ریشه كن نشود، دكان رمالان و دعانویسان از بین نمی‌رود. هرچند تحصیلات و طبقه اجتماعی فرد می‌تواند در افزایش آگاهی وی نقش موثری ایفا كند، اما آگاهی صرفا ناشی از رفاه اجتماعی و سواد نیست و گواه این امر رواج قابل توجه خرافه در میان جوانان تحصیل كرده و متعلق به طبقه مرفه جامعه است.