مستندات قانونی تغلیظ دیه در ماه های حرام

• ماده ٥٥٥- هرگاه رفتار مرتکب و فوت مجنیٌ علیه هر دو در ماههای حرام «محرم، رجب، ذی القعده و ذی الحجه» یا در محدوده حرم مکه، واقع شود خواه جنایت عمدی خواه غیرعمدی باشد، علاوه بر دیه نفس، یک سوم دیه نیز افزوده می گردد.

ماه های حرام شامل چهار ماه رجب، ذی القعده، ذی الحجه و محرم هستندقتل ولو غیر از قتل عمدی در این ماه ها موجب افزایش ثلث دیه می شود، که اصطلاحا تغلیظ دیه گفته می شود.

ماه های حرام شامل چهار ماه رجب، ذی القعده، ذی الحجه و محرم هستند. نکات بحث تغلیظ دیه در قانون مجازات اسلامی مصوب ١٣٩٢:
١- در ماد ٥٥٥، به جای عبارت “حرم مک معظمه” که در ماد ٢٩٩ قانون مجازات اسلامی ١٣٧٥ آمده بود از عبارت “محدود حرم مکه” استفاده شده است، در مورد محدود مسجد الحرام اقوال مختلفی وجود دارد ولی مسلما محدود حرم، فضایی بیشتر از خود مسجدالحرام را شامل می شود. امام محمد باقر (ع) محدود حرم را یک منزل در یک منزل دانسته اند که برابر با چهار فرسخ در چهار فرسخ است، (حرم ا ٦ حرمه بریدا فی برید).

٢- به تغلیظ دیه در چند مورد تصریح شده است:

٢-١) در مورد قتل غیر مسلمان (صدر ماد ٥٥٦)، به جهت سکوت قانون سابق در این مورد نظریه مشورتی شماره ٧/٧٠٤٦ صادر شده بود که مفید همین معنی بود.
٢-٢) در مورد قتل غیر از قتل عمدی (شبه عمدی و خطای محض)(ماد ٥٥٥)
٢-٣) در مورد سقط جنین پس از پیدایش روح (تقریبا پایان ماه چهارم بارداری)(ماد ٥٥٦)، دیه جنینی که روح در آن دمیده شده باشد طبق بند ج ماد ٧١٦ برابر دیه کامل می باشد.
٢-٤) در مواردی که پرداخت دیه بر عهد عاقله یا بیت المال قرار می گیرد (ماد ٥٥٦).
٢-٥) در مورد قتل عمدی که به علت عدم امکان قصاص یا عدم جواز آن دیه پرداخت می شود (انتهای ماد ٥٥٦).
٢-٦) در مورد دیه ای که شرکای قتل، به علت سهمشان از جنایت، حسب مورد به قصاص شونده یا ولی دم و یا به هر دو آنان می پردازند (انتهای ماد ٣٨٥).

٣) در ماد ٣٨٥ به عدم تغلیظ دیه در دو مورد تصریح شده است:

٣-١) فاضل دیه
٣-٢) دیه ای که ولی دم به دیگر اولیاء دم می پردازد.

مستندات قانونی:

در مواد ٣٨٥، ٥٥٥، ٥٥٦ و ٥٥٧ قانون مجازات اسلامی مصوب ١٣٩٢ به بحث تغلیظ دیه پرداخته شده است:
ماده ٣٨٥- اگر قتل در یکی از ماههای حرام (محرم، رجب، ذی القعده و ذی الحجه) یا در حرم مکه مکرمه واقع شده باشد یا قاتل در زمان یا مکان مذکور، قصاص گردد و قصاص مستلزم پرداخت فاضل دیه از سوی ولی دم به قاتل باشد، فاضل دیه تغلیظ نمی شود. همچنین دیه ای که ولی دم به دیگر اولیاء میپردازد تغلیظ نمی شود، لکن اگر قتل در زمان یا مکان مذکور باشد، دیه ای که شرکای قاتل، به علت سهمشان از جنایت، حسب مورد به قصاص شونده یا ولی دم و یا به هر دو آنان می پردازند، تغلیظ می شود.
ماده ٥٥٥- هرگاه رفتار مرتکب و فوت مجنیٌ علیه هر دو در ماههای حرام «محرم، رجب، ذی القعده و ذی الحجه» یا در محدوده حرم مکه، واقع شود خواه جنایت عمدی خواه غیرعمدی باشد، علاوه بر دیه نفس، یک سوم دیه نیز افزوده می گردد. سایر مکان ها و زمان های مقدس و متبرک مشمول حکم تغلیظ دیه نیست.
تبصره معیار شروع و پایان ماه های حرام، مغرب شرعی است مانند ماه رجب که از مغرب شرعی آخرین روز ماه جمادی الثانی، شروع و با مغرب شرعی آخرین روز ماه رجب به پایان می رسد.
ماده ٥٥٦- در حکم تغلیظ دیه فرقی میان بالغ و غیربالغ، زن و مرد و مسلمان و غیرمسلمان نیست. سقط جنین نیز پس از پیدایش روح، مشمول حکم تغلیظ است. تغلیظ دیه، در مواردی که عاقله یا بیت المال پرداخت کننده دیه باشد نیز جاری است. در قتل عمدی که به علت عدم امکان قصاص یا عدم جواز آن دیه پرداخت می شود نیز این حکم جاری است.
ماده ٥٥٧- تغلیظ دیه مخصوص قتل نفس است و در جنایت بر اعضاء و منافع جاری نیست.