همه چیز درباره شرایط شهادت و شهود و شاهد در دادگاه

در دادگاه یکی از دلایل اثبات دعوا یا خواسته شهادت شهود است. اما متاسفانه در جامعه ی امروز خرید و فروش شهود به یک معضل تبدیل شده است

دردادگاه یکی از دلایل اثبات دعوا یا خواسته شهادت شهود است. اما متاسفانه در جامعه ی امروز خرید و فروش شهود به یک معضل تبدیل شده است به طوری که برخی سود جویان بدون هیچ ترسی از عقوبت کار در دادگاه حاضر می شوند و افراد بی گناه را به شهادت دروغ متهم می کنند و این کار را به عنوان شغل و حرفه ی خود انتخاب کرده اند اما لازم به ذکر است که قضات ما هم در این امر بی تقصیر نیستند چرا که از روی بی حوصلگی،بومی نبودن قاضی، تراکم پرونده ھا و مدت زمان محدود برای رسیدگی به پرونده وقتی برای احراز عدالت، عدم سوءپیشینه و دروغگویی شاھد اختصاص نمی دھند و تنها به اظهارات کتبی شاھد بسنده می کند در حالی که یکی از راهای احراز عدالت شاهد علم قاضی و شهادت 2 شاهد عادل به عدالت شهود است.اما سوالاتی که مطرح است و در این مقاله به آنها پاسخ داده میشود این است که شهود چه شرایطی باید داشته باشد؟شهادت چه کسانی مورد قبول نیست؟شهادت زنان و مردان در چه اموری جایز است؟دروغ بر شهادت چه جرمی دارد؟

شرایط شهود

شهادت در صورتی معتبر و در اثبات دعوی موثر است که شرایط لازم در شاهد موجود باشد این شرایط عبارتند از :

_بالغ باشد. مگر در شهادت بر زخم ها مشروط بر اینکه شاهد نابالغ به سن 10سالگی رسیده باشد.

_شرط دیگر این است که عاقل باشد.

_مسلمان باشد اگرچه شخصی که بر علیه او شهادت داده میشود کافر باشد.

_ ایمان(شیعه بودن)و عدالت.

_طهارت مولد (حلال زاده بودن)و عدم تهمه(یعنی اینکه با شهادت در مقام جلب منفعت شخصی و یا دفع ضرر فردی نباشد).

شهادت چه کسانی مورد قبول نیست؟

_شهادت شریک نسبت به شریک خود در مورد مشترک میان آنها .

_شهادت وصی نیز در مورد متعلق وصیت(آنچه برآن وصیت شده).

_شهادت طلبکاران در مورد مفلس(بدهکاری که حکم به ورشکستگی او شده).

_شهادت مولی در مورد عبد خود و شهادت عاقله(عاقله جانی به پدر و مردان بالغ و عاقل و توانمندی گویند که از خویشاوندان جانی هستند و در قتل خطا باید آنان دیه را بپردازند)در نقض عدالت شاهدان جنایت خطاپذیرفته نمی شود.

_شهادت کسی که زیاد سهو میکند به گونه ای که مورد شهادت را نمی تواند در حافظه خود نگه دارد.

_شهادت کسی که عداوت دنیوی با کسی دارد.(عداوت دنیوی یعنی از حزن دیگری مسرور از سرور دیگری محزون می گردد.)

شرایط شهادت

تنها کافی نیست که شاهد شرایط لازم را داشته باشد، برای شهادت هم شرایط و ضوابطی لازم است تا شهادت قابل استفاده موثر باشد.

الف : قطعی و یقینی بودن شهادت: شهادت شاهد ، باید از روی قطع و یقین باشد ، اظهار با تردید و شک بلااعتبار است . شاهد باید از طریق حواس خود بر مورد شهادت اطلاع یافته باشد. گاهی اوقات بر شنیدن خبری شهادت می‌دهد که شاهد سمعی است.

ب : تطبیق شهادت با دعوی: هر گاه دعوی نسبت به امری ومفاد شهادت امر دیگری را ثابت کند آن گواهی بدون اثر است . در موردی که شهادت جزئی از ادعا را ثابت کند به همان میزان موثر است مثلاً خواهان می‌گوید ده هزار تومان به خوانده پرداخت کرده ولی شاهد می‌گوید : من دیدم هزار تومان پرداخت که در همین حد هزار تومان موثر است.

ج : توافق شهادت شهود در معنی:شهادت شهود باید در معنی توافق داشته باشد ، لازم نیست الفاظ و عباراتی که شهود به کار می‌برند یکسان نباشد ولی لازم است معنی و مفهوم آن‌ها یکی باشد . بنابراین اگر شهود به اختلاف شهادت دهند قابل اثر نخواهد بود مگر در صورتی که از اظهارات آنها چیزهای یقینی مشترکی به دست آید. مثلاً اگر شهادت یکی بر وقوع واقعه در روز باشد و دیگری در شب ، معلوم است چنان شهادتی در معنی توافق ندارد ولی اگر مثلاً نسبت به پرداخت پول و نحوه پرداخت و زمان آن اختلافی نباشد ولی در میزان مبلغ یکی هفتصد تومان ، یکی هشتصد تومان نقل می‌کند باید قدر متیقن را که هفتصد تومان است ملاک قرار دهد.

حقوقی که با شهادت مردان ثابت می شود

بعضی از حقوق صرفا با شهادت مردان ثابت می شود و آنها عبارتند از: زنا-لواط-سحق(مالیدن فرج زن به فرج زن دیگر) و در زنانی که موجب سنگسار کردن می شود شهادت 3 مرد و 2 زن و در زنانی که موجب تازیانه می شود  شهادت 2 مرد و 4 زن کفایت می کند.

بعضی حقوق به وسیله شهادت 2 مرد ثابت می شوند که عبارتند از: مرتد شدن- قذف(نسبت دادن فحشا)- شرابخواری – حد سرقت – – ولاء- تعدیل- جرح(خدشه در عدالت شاهد)- عفو کردن از قصاص-طلاق- وکالت- وصیت به شخص- نسب.

پاره ای از حقوق به وسیله شهادت 2 مرد یا یک مرد و 2 زن و یا یک شاهد همراه با قسم ثابت می شود.مانند: دیون(بدهی ها)- اموال- و جنایتی که موجب دیه میشود.

برخی از حقوق هم باشهادت مردان و هم با شهادت زنان_جدای از مردان ثابت می شودمانند: ولادت- گریه اول بچه و زنده به دنیا آمدن فرزند-عیب های باطنی زنان(که مانع آمیزش است)- شیر دادن- وصیت به اموال.

برخی از حقوق با شهادت زنان همراه با شهادت مردان ثابت می شود که عبارتند از : دیون و اموال.

رجوع از شهادت

اگر شهود قبل از صدور حکم از شهادت خود عدول کنند صدور حکم امکان پذیر نخواهد بود ولی اگر عدول بعد از حکم باشد آن حکم نقض نمی شود و در این صورت شهود نسبت به مالی که بر آن شهادت داده اند ضامن هستند خواه عین مال باقی باشد و خواه تلف شده باشد.

واگر شهادت در مورد قتل یا سنگسار کردن یا قطع و یا مجروح کردن باشد آنگاه شهود از شهادت برگردند و خود اعتراف کنند که عمدا چنین شهادتی داده اند باید همگی یا برخی از آنان قصاص شوند و آنها که قصاص نمی شوند باید سهم خود را از دیه جنایت مزبور بپردازند.اگر شهود بگویند ما در شهادت خود اشتباه کرده ایم باید دیه بپردازند.

رجوع از شهادت طلاق

اگر دوشاهد به طلاقی شهادت دهند و سپس از شهادت خود برگردند در صورتی که زن به عقد مرد دیگری در آمده باید به مرد اول  خود برگردد و آن دو شاهد تاوان مهریه مرد دوم را بپردازند. و اگر رجوع شهود پس از آمیزش مرد اول باشد بر شاهدان تاوانی نیست( چون با آمیزش مهریه به گردن مرد اول ثابت شده است)و آن زن همسر مرددوم شناخته می شود. و اگر قبل از آمیزش (مرد اول)باشد باید 2 شاهد نصف مهریه را به مرد اول به عنوان تاوان بدهند.

اگر ثابت شود شهود به دروغ شهادت داده اند حکم قاضی نقض می شود و باید شهود از سه ماه و یک روز تا دو سال حبس و یا یک میلیون و پانصد هزار تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی (ماده 650 ق.م.) مجازات شوند.

هشدار به دستگاه های قضایی

در جامعه امروزی به دلیل امرار معاش دروغگویی افزایش یافته است به همین دلیل  نباید شهادت را رکن اصلی تصمیم گیری در پرونده قرار داد ولی می توان با اجرای صحیح قانون این آسیب قضائی را رفع کرد به نحوی که قضات و دفاتر دادگاه ها صحت و سلامت شاھد را بر اساس قانون ارزیابی کرده و به اظهارات کتبی شهود بسنده نکنند تا باعث شوند بسیاری از افراد بی گناه به دلیل ‍شهادت دروغ در زندان ها به سر ببرند و این مسئله ھشداری است به دستگاه قضائی کشور تا این آسیب مهم  و جدی را برای احقاق حقوق مردم رفع کند.