آشنایی با شرایط و مراحل درخواست گواهی انحصار وراثت

به گزارش گروه حقوقی و قضایی  به نقل از روزنامه حمایت، همین که فردی فوت می‌کند، دیگر کسی حق دخل و تصرف در اموالش را ندارد تا اینکه هزینه‌های کفن و دفن و بدهی‌ها و دیونش پرداخت شود و سپس اگر چیزی باقی ماند بین وراث تقسیم شود؛ تقسیم اموال بین وراث هم منوط به تعیین قطعی افرادی هست که به عنوان ورثه باقی مانده‌اند و از این رو یکی از اقدامات مهم پس از فوت افراد، منحصر کردن وراث باقی مانده از متوفی یا همان «انحصار وراثت» است.

انحصار وراثت باید از سوی یک مرجع رسمی اعلام شود و از این رو، برای اینکه وراث مشخص شوند، یک مرجع قضایی، که امروز در صلاحیت شورای حل اختلاف قرار گرفته، باید مراتب انحصار وراثت را گواهی کرده و در اختیار وراث قرار دهد تا به استناد آن، اموال را تقسیم کنند. سعید مرادی، حقوقدان و وکیل دادگستری در خصوص مراحل درخواست گواهی و اجرای انحصار وراثت توضیح داده است.

سعید مرادی گفت: گواهی انحصار وراثت  تصدیقی است که وراث متوفی را محصور کرده و در تعیین سهم‌الارث هر یک از ورثه یکی از اسنادی است  که تحصیل آن کلید اقدامات بعدی ورثه برای تعیین تکلیف ماترک است، بنابراین از ابتدایی‌ترین اقدامات وراث محسوب می‌شود، زیرا وراث با تحصیل این گواهی مشروعیت قانونی برای ورود در قضایای مربوط به مورث خود پیدا می‌کنند، قبل از به دست آوردن آن هیچ یک از مراجع قضایی و دولتی ملزم به پاسخگویی به ورثه نیستند  زیرا گواهی مذکور پس از صدور نه تنها وراث را مشخص می‌کند.

وی ادامه داد: مطابق با ماده 360قانون، امور حسبی وراث متوفی و سایر اشخاص ذینفع می‌توانند تقاضای تصدیق انحصار وراثت کنند به طوری که اگر وراث متوفی یا سایر اشخاص ذینفع بخواهند تصدیق انحصار وراثت کنند باید در‌خواست‌نامه کتبی بنویسند.

این حقوقدان بیان کرد: درخواست‌نامه کتبی اطلاعاتی مشتمل بر نام و مشخصات درخواست‌کننده ، متوفی و ورثه و اقامتگاه آنها و نسبت بین متوفی و وراث تنظیم و به دادگاه تسلیم شود.

مرادی خاطرنشان کرد: اشخاص ذینفع در انحصار وراثت، طلبکاران از متوفی یا موصی‌له و نیز وصی هستند و کسانی که به صورت غیر مستقیم از اثبات وراثت شخصی دیگر منتفع می‌شوند نیز می‌توانند تقاضای گواهی انحصار وراثت کنند مانند کسی که از یکی از ورثه طلبکار است یا به نوعی سهم الارث  یکی از ورثه به او منتقل خواهد شد . وی تصریح کرد: برای اثبات خویشاوندی نسبی و سببی ادله چهارگانه شامل اقرار، سند کتبی‌، شهادت و اماره ضروری‌ است‌، برابر ماده دو قانون تصدیق انحصار وراثت است.

درخواست باید به کدام مرجع داده شود؟

این حقوقدان درباره نحوه رسیدگی بیان کرد: در دادگاه  محل اقامت دایمی متوفی و در صورتی که محل اقامت متوفی در خارج از مملکت باشد دادگاه تهران صلاحیت به رسیدگی دارد، در مورد امور مربوط به ترکه نیز برابر مواد  163 و165 قانون امور حسبی  دادگاهی صلاحیت به رسیدگی را دارد که  آخرین اقامتگاه متوفی در آن واقع شده باشد و اگر متوفی در ایران اقامتگاه نداشته باشد دادگاهی صالح به رسیدگی است که  آخرین محل سکنی متوفی در حوزه آن دادگاه بوده و هرگاه متوفی نه در ایران اقامتگاه و نه محل سکنی داشته باشد دادگاهی صالح است که ترکه در آنجا واقع شده باشد و اگر ترکه در جاهای مختلف باشد.

مرادی افزود: در حال حاضر شورا‌های حل اختلاف  بر اساس قانون، مرجع جایگزین دادگاه است و بنابراین همان صلاحیت نسبت به شورا‌ها مراعات می‌شود .

تشریفات چاپ آگهی حصر وراثت

وی درباره چاپ آگهی نیز توضیح داد: زمانی که برابر مواد 360 تا 365قانون امور حسبی وراث و افراد ذینفع اقدام به درخواست گواهی حصر وراثت را تحویل مرجع صلاحیتدار که در حال حاضر شوراهای حل اختلاف هستند می‌کنند شورا در‌خواست متقاضی را یک نوبت در روزنامه‌های کثیر الانتشار یا محلی اگهی می‌کنند.

این حقوقدان بیان کرد: در صورتی که روزنامه دایر وجود نداشته باشد به جای آگهی به هزینه متقاضی گواهی مذکور به صورت آگهی در معابر عمومی انجام می‌شود البته هزینه در مورد اگهی روزنامه نیز  هزینه به عهده متقاضی است.

وی اضافه کرد: در نهایت پس از انقضای یک ماه از تاریخ نشر آگهی در صورتی که معترضی وجود نداشته باشد گواهی انحصار وراثت با بررسی دقیق مدارک ارایه می‌شود که در آن تعداد ورثه و نسبت آنها با یکدیگر درج خواهد شد.

این حقوقدان تصریح کرد: برابر ماده 364 قانون امور حسبی چنانچه بهای ترکه بیش از 10میلیون ریال نباشد شورا بدون انتشار آگهی پس از بررسی دلایل و مدارک اقدام به رد یا قبول گواهی حصر وراثت می‌کند.

وی درباره روستاییان نیز توضیح داد: در مورد روستاییان چنانچه ترکه بیش از مبلغ فوق باشد فقط یک بار آگهی در معابر عمومی الصاق می‌شود که این مبلغ بعدها افزایش داده می‌شود،  به هرحال برابر ماده 365 قانون امور حسبی در صورتی که به واسطه معلوم نبودن وراث یا برای تصفیه ترکه، ورثه از طریق اگهی معرفی شده باشند نیازی به  صدور گواهی انحصار وراثت جدید در روزنامه نیست و در صورت درخواست ورثه یا هر ذینفع گواهی مذکور صادر می‌شود.

مدارک لازم برای درخواست گواهی

وی درباره مدارک مورد نیاز برای انحصار وراثت نیز خاطرنشان کرد: بر اساس ماده 360 قانون امور حسبی در صورتی که وراث متوفی یا سایر اشخاص ذینفع بخواهند تصدیق انحصار وراثت را به دست بیاورند  باید در خواست‌نامه کتبی مشتمل بر نام و مشخصات در خواست کننده و متوفی و ورثه و اقامتگاه آنها و نسبت بین متوفی و وارث تنظیم نموده و به دادگاه ارایه دهند.

مرادی تصریح کرد: البته در کنار این مدارک سایر مدارک از قبیل  فتوکپی برابر با اصل گواهی فوت‌، استشهادیه مبنی بر فوت مورث‌، کارت ملی و شناسنامه ورثه و  عقدنامه در صورت وجود همسر و همچنین گواهی مالیاتی نیز الزامی است  البته از سال 95 به بعد ضمیمه کردن گواهی مالیاتی الزامی نیست.

وی تاکید کرد: اگر سایر ورثه مدارک مورد نیاز را در اختیار درخواست‌دهنده گواهی انحصار وراثت قرار  ندهند می‌توان در متن درخواست تقاضای استعلام از اداره ثبت احوال گنجانده شود تا رونوشت اسناد سجلی و هویتی دریافت شود.

مرادی ادامه داد: البته برخی عقیده دارند  استشهادیه می‌تواند جایگزین گواهی فوت شود و این مورد نیز قابل استعلام ازاداره ثبت احوال است .