انواع مالیات را بشناسیم

بر اساس قانون هر شهروندی دارای حقوقی است که دولـت موظـف به تحقق آنها است. برقراری امنیت، ارایه خدمات شهری، آموزشی و خدمات امدادی و رفاهی تنهـا بخشـی از وظـایف دولت در برابر حقوق مردم است، اما منابع مالی این خدمات از کجا تامین می شود؟ در بسـیاری از کشورها شهروندان در مقابل حقوق و خدماتی که از دولت دریافت می کنند وظایفی را هم بر عهـده دارند که پرداخت مالیات به عنوان تامین کننده منابع مالی خدمات دولتی یکی از اصلی تـرین آنهـا محسوب می شود.

گروه اقتصادی کافه حقوق: بر اساس قانون هر شهروندی دارای حقوقی است که دولـت موظـف به تحقق آنها است. برقراری امنیت، ارایه خدمات شهری، آموزشی و خدمات امدادی و رفاهی تنهـا بخشـی از وظـایف دولت در برابر حقوق مردم است، اما منابع مالی این خدمات از کجا تامین می شود؟ در بسـیاری از کشورها شهروندان در مقابل حقوق و خدماتی که از دولت دریافت می کنند وظایفی را هم بر عهـده دارند که پرداخت مالیات به عنوان تامین کننده منابع مالی خدمات دولتی یکی از اصلی تـرین آنهـا محسوب می شود.

مالیات و انواع آن

مالیات به زبان ساده وجوهی است که دولـت بـرای تـامین هزینـه هـای خـود از اشـخاص دریافـت می کند ، به بیان دیگر مالیات مبلغی است که دولت بر اساس قـانون و بـه منظـور تقویـت عمـومی حکومت و تامین مخارج عامه از اشخاص ، شرکت ها و موسسات دریافت می کند.

تقسیم بندی مالیات ها به مالیات های مستقیم و غیر مسـتقیم عمـده تـرین نـوع طبقـه بنـدی در آمارهای دولتی در سطح بین المللی است که مالیات مستقیم دامنه وسیع تـری نسـبت بـه مالیـات غیر مستقیم دارد. در ساختار بودجه کشور ما نیز درآمدهای مالیاتی در طبقه بندی به دو گروه یـاد شده تقسیم می شود. بر این اساس مالیات های غیر مستقیم شامل دو بخـش مجـزا تحـت عنـاوین ذیل می باشد: ۱ -مالیات بر تولید و واردات ، ۲ -مالیات بر مصرف و فروش

مالیات های مستقیم مالیات هایی هستند که از مودیان در هنگام تحصـیل درآمـد یـا دارایـی اخـذ می شود. بر اساس قانون ، مالیات های مستقیم دارای دو بخش اصلی مالیات بر دارائی و مالیـات بـر درآمد است.

بخش مالیات بر دارایی شامل: مالیات بر ارث و حق تمبر بود.

بخش مالیات بر درآمد شامل: مالیات بر درآمد املاک، مالیات بر درآمد کشاورزی، مالیات بـر درآمـد حقوق، مالیات بر درآمد مشاغل، مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی، مالیات بر درآمد اتفاقی و مالیـات بر جمع درآمد ناشی از منابع مختلف است.

وظایف قانونی مودیان مالیاتی

الف) وظایف اشخاص حقیقی

صاحبان مشاغل: صاحبان مشاغل براساس اصلاحیه قانون مالیاتهای مستقیم از لحاظ تشخیص درآمد مشمول مالیات به سه گروه عمده تقسیم می شوند گروه نخست مشاغلی که مکلف به نگهداری دفاتر قانونی (روزنامه و کل) می باشند، گروه دیگر شامل آن دسته از صاحبان مشاغل که مکلف اند دفتر مشاغل (درآمد و هزینه) نگهداری نمایند و گروه سوم مشاغلی هستند که الزامی به نگهداری دفاتر قانونی و یا مشاغل ندارند. بنابراین صاحبان مشاغل بر حسب نوع فعالیتی که انجام می دهند باید نسبت به تهیه دفاتر قانونی موضوع قانون تجارت حسب مورد قبل از شروع سال مالی جدید اقدام نموده و فعالیت های شغلی خود را در آن ثبت نمایند.

صاحبان مشاغل مکلف اند اظهارنامه مالیاتی هر سال خود را که شامل ترازنامه و حساب سود و زیان یا حساب درآمد و هزینه یا خلاصه وضعیت درآمد و هزینه است تا پایان تیرماه سال بعد به اداره امور مالیاتی ارایه و مالیات متعلق را به نرخ ماده ۱۳۱ قانون محاسبه و پرداخت نمایند

مودیان مالیاتی می توانند اظهارنامه های موضوع این قانون را به تفکیک با اخذ رسید به اداره امور مالیاتی محل سکونت ارایه کنند.

هرگاه آخرین روز مهلت یا موعد مقرر برای ارایه اظهارنامه یا سایر اوراقی که مودی مالیاتی به موجب مقررات مکلف به ارایه آن می باشد مصادف با تعطیل یا تعطیلات رسمی شود اولین روز بعد از تعطیلی، موعد مقرر جهت ارایه اظهارنامه یا اوراق مذکور محسوب خواهد شد.

ارایه اظهارنامه و پرداخت مالیات مودیانی که در خارج از ایران اقامت دارند و همچنین موسسات و شرکتهایی که مرکز اصلی آنها در خارج از کشور است، چنانچه دارای نماینده در ایران باشند به عهده نماینده آنها خواهد بود.

صاحبان مشاغل مکلف اند ظرف ۴ ماه از تاریخ شروع فعالیت مراتب را کتباً به اداره امور مالیاتی محل اعلام نمایند. انجام این امر باعث خواهد شد تا از کلیه تسهیلات و معافیت های مالیاتی بهره مند گشته و مشمول ۱۰ درصد جریمه مقرر نیز نشوند. این حکم در مورد صاحبان مشاغل که برای آنها از طرف مراجع ذیربط پروانه یا مجوز فعالیت صادر گردیده است نخواهد بود.

در صورتیکه مودی محل های متعدد برای سکونت خود داشته باشد مکلف است یکی از آنها را بعنوان محل سکونت اصلی معرفی نماید.

هر شخص حقیقی ایرانی که با ارائه گواهی نمایندگی های مالی یا سیاسی دولت جمهوری اسلامی در خارج ثابت کند که از درآمد یک سال مالیاتی خود در یکی از کشورهای خارج بعنوان مقیم، مالیات پرداخته است از لحاظ مالیاتی در آن سال مقیم خارج از کشور شناخته خواهد شد مگر در یکی از موارد زیر: ۱(در سال مالیاتی مزبور در ایران دارای شغل بوده باشد – ۲(در سال مالیاتی مزبور حداقل شش ماه متوالیاً یا متناوباً در ایران سکونت داشته باشد – ۳(توقف در خارج از کشور به منظور انجام ماموریت یا معالجه یا امثال آن بوده باشد.

اشخاص حقیقی یا حقوقی ایرانی مقیم ایران در صورتی که درآمدی از خارج از کشور تحصیل نموده و مالیات آن را به دولت محل تحصیل درآمد پرداخته باشند و درآمد مذکور را در اظهارنامه یا ترازنامه یا حساب سود و زیان خود، حسب مورد طبق مقررات این قانون اعلام نماید، مالیات پرداختی آنها در خارج از کشور و یا آن مقدار مالیاتی که به درآمد تحصیل شده در خارج از کشور با تناسب به کل درآمد مشمول مالیات آنان تعلق می گیرد هرکدام کمتر باشد از مالیات بر درآمد آنها قابل کسر خواهد بود.

اداره امور مالیاتی می تواند برای رسیدگی به اظهارنامه یا تشخیص درآمد مودی به کلیه دفاتر اسناد و مدارک مربوط مراجعه و رسیدگی نماید و مودی مالیات نیز مکلف به ارایه و ارائه آنها می باشد وگرنه بعداً به نفع او در امور مالیاتی آن سال قابل استناد نخواهد بود. همچنین بموجب ماده ۲۳۰ درصورتی که اسناد و مدارکی از مودی نزد اشخاص ثالث باشد اشخاص مذکور مکلف اند با مراجعه اداره امور مالیاتی، دفاتر و نیز اصل یا رونوشت اسناد مربوط و هرگونه اطلاعات مربوط به درآمد مودی یا مشخصات او را ارائه دهند وگرنه در صورتی که در اثر این استنکاف آنها زیانی متوجه دولت شود به جبران زیان وارده به دولت محکوم خواهند شد.

ب) وظایف اشخاص حقوقی

اشخاص حقوقی (شرکتها و موسسات) مکلف اند اظهارنامه و حساب سود و زیان و ترازنامه متکی به دفاتر و اسناد و مدارک خود را حداکثر تا ۴ ماه پس از سال مالیاتی به همراه با فهرست هویت شرکا و سهامداران و حسب مورد میزان سهم الشرکه یا تعداد سهام و نشانی هریک از آنها را به اداره امور مالیاتی که محل فعالیت اصلی شخص حقوقی در آن واقع است ارایه و مالیات متعلق را پرداخت نمایند.

 برای تشخیص درآمد مشمول مالیات و تعیین مالیات متعلقه اشخاص مذکور به استناد ماده ۱۰۵ قانون مالیاتهای مستقیم طرز محاسبه بدین قرار است؛ جمع درآمد شرکتها و نیز درآمد ناشی از فعالیتهای انتفاعی سایر اشخاص حقوقی که از منابع مختلف در ایران یا خارج از ایران تحصیل می شود پس از وضع زیانهای حاصل از منابع غیر متعارف و کسر معافیت های مقرر به استثنای مواردیکه طبق مقررات این قانون دارای نرخ جداگانه ای می باشد مشمول مالیات به نرخ بیست و پنج درصد (۲۵%)خواهند بود.

لازم به ذکر است اشخاص حقیقی موضوع بند الف ماده ۹۵ قانون مالیاتهای مستقیم و نیز اشخاص حقوقی بغیر از وظایفی که در بالا بدانها اشاره شد وظیفه کسر و پرداخت بموقع مالیاتهای تکلیفی را نیز بر عهده دارند که در ادامه بشرح آن خواهیم پرداخت.

براساس ماده ۱۰۴ قانون مالیات ها وزارتخانه ها، موسسات دولتی، شهرداری ها، موسسات وابسته به دولت و کلیه اشخاص حقوقی اعم از انتفاعی و غیر انتفاعی و اشخاص موضوع بند الف ماده ۹۵ مکلف اند در هر مورد که بابت حق الزحمه پزشکی، هزینه های بیمارستانی، داوری، مشاوره ای، خدمات مالی و اداری، نویسندگی، هنرپیشگی، نقاشی، دلالی، حق العمل کاری، هرگونه حق الزحمه یا کارمزد، ارائه خدمات اجاره ماشین آلات اداری و هر نوع کار ساختمانی و تاسیساتی، حمل و نقل و وجوهی که بابت حق نمایش فیلم به هر عنوان پرداخت می کنند ۵ درصد آن را بعنوان علی الحساب مالیات مودی (دریافت کنندگان وجوه) کسر و ظرف سی روز به حساب تعیین شده از طرف سازمان امور مالیاتی کشور واریز و رسید آن را به مودی ارایه نمایند.

چنانچه برای انجام امور فوق قراردادی تنظیم گردد کارفرما مکلف است ظرف سی روز از تاریخ انعقاد قرارداد رونوشت آن را به اداره امور مالیاتی محل با اخذ رسید ارایه نماید. لازم به ذکر است بر اساس قانون مالیات های مستقیم در مواردی که منابع درآمد مذکور در این ماده کاملا از پرداخت مالیات معاف می باشد، کسر علی الحساب مالیات شرح فوق به شرط استعلام قبلی و کسب نظر اداره امور مالیاتی محل ، منتفی می باشد. همچنین مودیان اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی برای برخورداری از تسهیلات و معافیت های قانونی ملزم به ارایه اظهارنامه مالیاتی در موعد مقرر هستند.