سهام چیست و انواع آن

• سهم ممکن است با نام باشد ، در اين صورت دارنده سهم معلوم و مشخص است و در محل شرکت دفتري وجود دارد که شماره رديف سهام و نام دارنده در آن ذکر شده بنابراين هر يک از سهام از روي شماره رديف معلوم است متعلق به چه کسي است .

سرمايه هر شرکت سهامي ، به قطعاتي تقسيم شده که هر يک از آنها را سهم گويند . بنابراين سهم عبارت از قطعاتي است که مجموع آن سرمايه را تشکيل مي دهد .

در ماده 24 اصلاحي قانون ، سهم چنين تعريف شده : سهم قسمتي از سرمايه شرکت سهامي که مشخص ميزان مشارکت و تعهدات و منافع صاحب آن در شرکت سهامي مي باشد .

در شرکت هاي ديگر سهم هر شريک را سهم الشرکه مي گويند ولي در شرکت سهامي به ذکر سهم اکتفا مي شود ، مثلاً گفته مي شود فلان شخصي در فلان شرکت داراي يک يا چند سهم است .

دارنده سهم نمي تواند به نسبت سهم از مايملک شرکت مالک باشد بلکه به نسبت سهم خود از شرکت داراي حق مي باشد و به موجب آن از منافع شرکت استفاده کرده و در مجمع عمومي رأي مي دهد و در صورت انحلال از دارائي شرکت سهم خواهد برد .

قانون در شرکت سهامي عام حداکثر قيمت اسمي سهام را ده هزار ريال معين کرده ولي در شرکت هاي سهامي خاص حداقل واکثري براي مبلغ اسمي سهام تعيين نشده است .

سهام هر شرکت ممکن است به چند صورت بيرون بيايد به شرح زير

الف- سهم با نام
ب- سهم بي نام
ج- سهم ممتاز

سهام بانام

سهم ممکن است با نام باشد ، در اين صورت دارنده سهم معلوم و مشخص است و در محل شرکت دفتري وجود دارد که شماره رديف سهام و نام دارنده در آن ذکر شده بنابراين هر يک از سهام از روي شماره رديف معلوم است متعلق به چه کسي است .

انتخاب سهام با نام به اين جهت است که شرکت مايل است شرکاء خود را بشناسد و سياست تجاري آن ايجاب مي کند بداند سهام شرکت در دست چه اشخاصي است. سابقاً شرکت هاي سهامي اغلب داراي سهام بي نام بوده اند و سهام با نام کمتر وجود داشت. ولي در جنگ بين المللي 1914- 1918 در شرکت هاي بزرگ اروپا که اقتصاد کشور را اداره مي کردند ، کشورهاي متخاصم در ممالک يکديگر مبادرت به خريد سهام بي نام به منظور جاسوسي يا اخلال در امر شرکت نمودند. از اين جهت اين قبيل شرکت ها بيشتر سهام خود را به سهام با نام تبديل نمودند .

در شرکت هاي سهامي گاهي سهام آنها تماماً بي نام و گاهي کلاً با نام و بعضي اوقات قسمتي از سهام با نام و بقيه بي نام است و اين موضوع ارتباط با سياست اقتصادي شرکت دارد ، سهام با نام را اغلب اشخاصي تهيه مي کنند که کمتر قصد انتقال سهام را دارند . زيرا تشريفات انتقال آنها از سهام بي نام بيشتر است .

ماده 40 اصلاحي قانون تجارت مقرر مي دارد انتقال سهام بانام بايد دردفتر ثبت سهام شرکت به ثبت برسد . انتقال دهنده يا وکيل يا نماينده قانوني او بايد انتقال را در دفتر مزبور امضاء کند . پس در صورتي که سهام با نام مورد انتقال واقع شود تشريفات انتقال به عمل نمي آيد مگر اين که صاحب سهم شخصاً يا وکيل او در مرکز شرکت حاضر و در دفتر ثبت سهام ستون انتقالات را امضاء و خريدار جديد را معرفي نمايد .

در شرکت هاي سهامي خاص ممکن است فروش سهام با نام موکول به موافقت هيئت مديره يا مجمع عمومي باشد ولي به موجب ماده 41 قانون در شرکت هاي سهامي عام نقل و انتقال سهام نمي تواند مشروط به موافقت مديران شرکت و يا مجمع عمومي صاحبان سهام باشد .

ماده 30 قانون مقرر داشته مادام که تمام مبلغ اسمي هر سهم پرداخته نشده صدور ورقه سهم بي نام يا گواهي نامه موقت ممنوع است . به تعهد کننده اين گونه سهام گواهي نامه موقت با نام داده خواهد شد که نقل وانتقال آن تابع مقررات مربوط به نقل وانتقال سهام با نام است .

سهم بي نام ورقه اي است که اسم دارنده آن درورقه و يا در دفاتر شرکت ثبت نشده باشد . و مالکيت آن در دست داشتن ورقه سهم محرز مي شود . از لحاظ سرعت در نقل و انتقال سهام و تسهيل در تجارت آن ، سهام بي نام بهتر از سهام با نام است.

سهام بي نام

سهام بي نام به صورت سندو وجه حامل بوده و دارنده آن مالک شناخته مي شود مگر آن که خلاف آن قانوناً ثابت شود . نقل وانتقالات اين نوع سهام با قبض و اقباض به عمل مي آيد.

اگر کسي خواست سهام بي نام خود را بفروشد کافي است که قيمت آن را دريافت و سهم را مانند اسکناس تسليم کند . سهم در دست هر کس مشاهده شد و هر کس به عنوان مالکيت آن را در دست داشت مي تواند از منافع شرکت استفاده نموده و در مجامع عمومي به نام دارنده سهم وارد شود و در موقع انحلال هم از دارائي شرکت سهم ببرد . مگر اين که شخص ديگري در دادگاه ثابت کند که سهم متعلق به او است و دارنده به نا حق آن را در تصرف دارد .

سهامي که در بورس ها معامله مي شود اغلب بي نام است و اشخاصي که مايل به خريد و فروش سهام تجارت نموده و استفاده ببرند سهام بي نام مي خرند .

انتشار سهام بي نام و يا صدور گواهي موقت بي نامموقعي ممکن ايت که تمام قيمت آن پرداخته شده باشد.

سهام با نام و بي نام در تمام مراحل داراي يک ارزش مي باشند و دارندگان آنها در نفع وضرر و استفاده شرکت يکسان اند.

زماني که شرکت احتياج دارد اشخاص سرشناسي وارد شرکت شوند و يا احتياج به افزايش سرمايه داشته و در شرايط عادي کسي حاضر به خريد سهام نباشد ممکن است سهام ممتاز منتشر کند . سهام ممتاز سهامي است که نسبت به ساير سهام رجحاني در نفع و يا سرمايه و يا ساير موارد داشته باشد ولي در هر حال قيمت اسمي آنها از ساير سهام تجاوز نخواهد نمود .

مثال

شرکت احتياج فوري به افزايش سرمايه دارد . ممکن است سهامي منتشر نمايد که دارندگان آن قبلاً پنج درصد از منافع شرکت برده و بقيه بين تمام صاحبان سهام اعم از عادي و ممتاز تقسيم شود و يا در صورت انحلال شرکت ابتدا قيمت اسمي سهام ممتاز پرداخت و بقيه به صاحبا ن سهام عادي داده مي شود .

شرکت احتياج به راهنمايي و جلب نظر و يا حمايت اشخاص بصير و کارشناسان اقتصادي دارد ، مي تواند سهام ممتازه به آنها داده و قيمت آن را دريافت دارد ولي صاحبان چنين سهامي در مجامع عمومي عادي براي هر يک سهم حق دو رأي يا بيشتر داشته باشند .

سهام ممتاز

سهام ممتاز موقعي قابل انتشار است که اساسنامه شرکت اجازه انتشار آن را داده باشد و يا مجمع عمومي فوق العاده آن را تصويب نمايد . در تبصره 2 ماده 24 اصلاحي مقرر گرديده در صورتي که براي بعضي از سهام شرکت با رعايت مقررات قانون مزايائي قائل شوند اين گونه سهام ، سهام ممتازه ناميده مي شود .
کليه سهام شرکت را نمي توان ممتاز دانست . زيرا در اين صورت هيچ کدام از سهام به ديگري رجحان نداشته و عادي محسوب مي شوند. سهام ممتاز ممکن است در چند وهله منتشر شده و داراي چند نوع باشد . مثلاً ممکن است شرکت يک سري سهام ممتازه داشته باشد که فقط پنج درصد از منافع بيش از ساير سهام ببرد و سري ديگر علاوه بر منافع در دارائي شرکت در زمان انحلال حق تقدم داشته باشد و همچنين دسته هاي ديگري .معمولاً در اين قسم سهام رديف ممتاز هر يک جدا بوده و به علامت الف و ب يا علامت ديگر مشخص مي شوند و در ذيل هر يک از سهام امتيازي براي آنها معلوم شده چاپ مي شود.