همه چیز درباره تبدیل حبس تعزیری به جزای نقدی (شرایط + مراحل)
یکی از موضوعات مهم در رابطه با تبدیل مجازات‌ها، تبدیل حبس تعزیری به جریمه نقدی است! ما در این صفحه قصد داریم تا در رابطه با این موضوع کامل‌ترین مطلب حقوقی را به شما عزیزان ارائه دهیم و در رابطه با مواردی چون شرایط تبدیل حبس تعزیری به جریمه نقدی، مراحل این موضوع و دادخواست تبدیل حبس تعزیری به جریمه نقدی سخن بگوییم.
حبس تعزیری چیست؟
ماده 18 قانون مجازات اسلامی به صراحت بیان می‌دارد که مجازات تعزیری، مجازاتی است که در شرع مقدس جایگاهی نداشته و صرفاً بر اساس قوانین وضع شده توسط قانونگذار تعیین و اعمال می‌گردد. این بدان معناست که جرایم تعزیری، جرایمی هستند که به دلیل مخالفت با مقررات حکومتی و یا محرمات شرعی جرم‌انگاری شده‌اند.
با توجه به تعریف مذکور، می‌توان نتیجه گرفت که حبس تعزیری نیز به عنوان یکی از انواع مجازات‌های تعزیری، مجازاتی است که صرفاً بر اساس قوانین موضوعه و نه احکام شرعی تعیین شده است. بنابراین، میزان، مدت و شرایط اجرای حبس تعزیری، تابع مقررات قانونی بوده و قاضی مکلف است در صدور حکم، مقررات قانونی را به طور دقیق رعایت نماید.
تبدیل مجازات حبس تعزیری به جزای نقدی
ماده ۳۷ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲، چارچوبی قانونی برای تخفیف یا تبدیل مجازات‌های حبس تعزیری فراهم آورده است. بر اساس این ماده، در جرایم تعزیری درجه ۵ و ۶، دادگاه اختیار دارد تا مجازات حبس را به میزان یک یا دو درجه کاهش داده و یا آن را به جزای نقدی تبدیل نماید.
در خصوص جرایم تعزیری درجه ۶ که مجازات حبس آن‌ها بین شش ماه تا دو سال تعیین شده است، امکان تبدیل مجازات حبس به جزای نقدی به صورت مستقیم وجود دارد. میزان این جزای نقدی برابر با دو برابر مدت حبس تعیین شده خواهد بود. به عنوان مثال، در صورتی که فردی به شش ماه حبس تعزیری درجه ۶ محکوم شود، با پرداخت جریمه‌ای معادل ۱۲ میلیون تومان، می‌تواند از تحمل حبس معاف گردد.
شرایط تبدیل حبس تعزیری به جزای نقدی چیست؟
به صورت کلی برای تبدیل حبس تعزیری به جزای نقدی، باید شرایط خاصی وجود داشته باشد! در این باره 3 شرط زیر جزو مهم‌ترین شرایط تبدیل حبس به جزای نقدی است:
- شاکی خصوصی به مجرم رضایت دهد یا جرم انجام شده قابل گذشت باشد.
- متهم نسبت به اقرار جرم اقدام کند.
- محکومیت کیفری متهم به صورت موثر نباشد!
مراحل تبدیل حبس به جزای نقدی به چه صورت است؟
مطابق مقررات قانونی، محکومان به حبس تعزیری، در صورت احراز شرایط خاص و با درخواست خود، می‌توانند تقاضای تبدیل مجازات حبس به جزای نقدی را به دادگاه صادرکننده حکم اولیه ارائه نمایند. پس از طرح درخواست، دادگاه با دقت و بررسی دقیق اوراق پرونده و با توجه به مقررات قانونی حاکم بر موضوع، به درخواست متهم رسیدگی کرده و در صورت احراز شرایط قانونی، رأی به تبدیل مجازات حبس به جزای نقدی صادر می‌نماید. لازم به ذکر است که رأی صادره از سوی دادگاه بدوی در خصوص تبدیل مجازات، مشروط به عدم اعتراض هر یک از طرفین دعوی (متهم یا دادستان) ظرف مهلت قانونی بیست روزه از تاریخ ابلاغ، قطعی و لازم‌الاجرا خواهد بود.
در صورتی که هر یک از طرفین نسبت به رأی صادره اعتراض نمایند، پرونده جهت رسیدگی نهایی به دادگاه تجدیدنظر استان ارسال خواهد شد و رأی صادره از سوی این مرجع قضایی، قطعی و غیرقابل تجدیدنظر خواهد بود.
بعد از تبدیل مجازات حبس به جزای نقدی امکان تقسیط ممکن است؟
در رابطه با تقسیط جزای نقدیِ تبدیل شده از حبس باید بگوییم، ماده 529 قانون آیین دادرسی کیفری، امکان تبدیل مجازات حبس به جزای نقدی را فراهم آورده است؛ لیکن در خصوص نحوه اجرای این حکم و به‌ویژه امکان تقسیط جزای نقدی، سکوت کرده است. این سکوت قانونی، منجر به اختلاف نظر در میان قضات و ابهام در رویه قضایی شده است.
گروهی از قضات بر این باورند که با توجه به اصل تساهل و تسهیل در قوانین جزایی و نیز اصل منع تضییع حقوق، دادگاه می‌تواند به درخواست محکوم‌علیه، مهلت یا فرصتی برای پرداخت جزای نقدی مقرر نماید. استدلال این گروه آن است که قانونگذار در مواد بعدی این قانون، از جمله مواد 530 و 533، شرایط و ضوابط تقسیط جرایم نقدی را پیش‌بینی کرده است.
از این رو، می‌توان استنباط نمود که قانونگذار در اصل با تقسیط جزای نقدی مخالفتی نداشته و صرفاً شرایط خاصی را برای آن مقرر نموده است. در مقابل، گروه دیگری از قضات بر این عقیده‌اند که سکوت قانونگذار در خصوص تقسیط جزای نقدی ناشی از تبدیل مجازات حبس، به معنای عدم امکان آن است.
این گروه معتقدند که اگر قانونگذار می‌خواست امکان تقسیط این نوع جزای نقدی را بدهد، به‌طور صریح به آن اشاره می‌کرد. حال با توجه به اصل قانونی بودن جرایم و مجازات‌ها، نمی‌توان به‌طور مطلق و بدون استناد به قانون، حکمی مبنی بر تقسیط جزای نقدی صادر نمود.
با این حال، با توجه به رویه قضایی موجود و نیز ماهیت قابل انعطاف قوانین جزایی، می‌توان گفت که دادگاه در صورتی که تقاضای تقسیط جزای نقدی از سوی محکوم‌علیه مطرح شود، می‌تواند با رعایت شرایط ذیل، به این درخواست ترتیب اثر دهد:
- وجود دلیل موجه: محکوم‌علیه باید دلیل موجهی برای درخواست تقسیط ارائه دهد، مانند عدم توانایی مالی در پرداخت یکجا، بیماری یا مشکلات خانوادگی.
- تضمین لازم: دادگاه می‌تواند برای اطمینان از پرداخت اقساط، از محکوم‌علیه تضمین لازم را اخذ نماید.
- تعیین مهلت مناسب: دادگاه باید مهلت مناسبی را برای پرداخت اقساط تعیین نماید، به نحوی که هم به محکوم‌علیه فرصت پرداخت داده شود و هم حقوق جامعه تضمین گردد.
آیا تبدیل حبس به جزای نقدی بدون رضایت شاکی امکان پذیر است؟
مسئله تبدیل مجازات حبس به جزای نقدی، به ویژه در مواردی که شاکی خصوصی رضایت نداده است، همواره یکی از مباحث پیچیده و مورد بحث در حقوق کیفری بوده است.
همانطور که گفتیم مطابق ماده ۶۴ قانون مجازات اسلامی، یکی از شرایط اصلی برای تبدیل حبس به جزای نقدی، گذشت شاکی خصوصی است. به عبارت دیگر، در صورتی که شاکی خصوصی از حق شکایت خود بگذرد، دادگاه می‌تواند با توجه به سایر شرایط قانونی، مجازات حبس را به جزای نقدی تبدیل کند.
به عنوان مثال، در رای وحدت رویه شماره ۷۴۶ دیوان عالی کشور، به صراحت بیان شده است که در مواردی که قانونگذار اعمال مجازات‌های جایگزین حبس را الزامی کرده است، دادگاه مکلف به اجرای این حکم است و رضایت یا عدم رضایت شاکی تاثیری در آن ندارد. در نتیجه، امکان تبدیل حبس به جزای نقدی بدون رضایت شاکی، به طور کلی منوط به شرایط خاصی است که در قانون پیش‌بینی شده است.
نمونه درخواست تبدیل حبس به جزای نقدی
ریاست محترم دادگاه….
باسلام و عرض ادب
احتراما اینجانب…..، متهم پرونده شماره….. به استحضار می‌رساند، نظر به اعلام رضایت شاکی پرونده و وجود جهات تخفیف، من جمله حسن سابقه و اعلام جرم از ناحیه اینجانب درخواست تبدیل حبس به جزای نقدی را از محضر دادگاه محترم دارم.
سخن پایانی
ما در این صفحه در رابطه با تبدیل حبس به جزای نقدی سخن گفتیم و جامع‌ترین مطلب حقوقی در این باره را به شما عزیزان ارائه نمودیم و اینک در انتها امیدواریم مطالب این صفحه برای شما مفید بوده باشد.
سوالات متداول
هر روز حبس معادل چقدر جزای نقدی است؟
طبق آخرین مصوبه هیئت دولت ایران هر روز حبس معادل 1000.000 ریال یا 100هزار تومان جزای نقدی است.