نکته ها و دانستنیهای ریز از قوانین ارث
- اما در موضوع ارث، دختر یا هر ورثهای که حقوقش (سهمالارث وی) در معرض تضییع قرار گرفته است باید در مرحله اول وارثبودن خود و ثبت وجود ترکه یعنی اموال (ولو با اسناد عادی) برای مورث (متوفی) را اثبات کند، یعنی باید ثابت کند او وارث متوفی است و متوفی هم اموالی داشته است.
تعداد فوتشدگانی که هیچ وارثی ندارند و اموالشان در نهایت به نفع دولت ضبط میشود، زیاد نیست. در ازای آن بیشتر فوتشدگان، ورثهای عریض و طویل دارند که وقتی اموال میانشان تقسیم میشود به هر کدام سهم ناچیزی میرسد.
برخی نیز سهمالارث قابل توجهی دارند به طوری که با تقسیم ارث میان آنها زندگی هر کدامشان از این رو به آن رو میشود. در بین این دو گروه یعنی چه آنها که ارث اندکی از متوفی میبرند و چه آنها که با سهمالارث خود به رفاه میرسند، کسانی هستند که یا به دنبال تبانی برای بیشتر سهم بردن هستند یا به دنبال حذف بقیه ورثه، اما قوانین ارث و سهم هر یک از افراد از آن کاملا مشخص است و آن طور که اکبر عراقی، وکیل پایه یک دادگستری میگوید هیچ فردی نمیتواند فرد دیگر را از رسیدن به ارث محروم کند، در حالی که اگر در جایی در حق برخی افراد اجحاف شود راه محاکم دادگستری، طرح شکایت و تلاش برای احقاق حقوق از دست رفته نیز برای آنها باز است.
_ با این که نحوه تقسیم ارث در قانون روشن است برخی ورثه برای تصاحب اموال به نفع خود تلاش میکنند. در برخی خانوادهها نیز برادران سعی در حذف خواهران از پروسه تقسیم ارث دارند و در بیشتر موارد موفق هم میشوند. اگر دختری چنین وضعی پیدا کرد بهترین راه برای احقاق حقوقش چیست؟
موفقیت احتمالی برادران یا هر وارثی در تصرف بظاهر قانونی اموال متوفی فقط منحصربه ارث نیست و در هر مورد که امکان تهیه و جعل سند حتی سند عادی علیه شخص یا اشخاصی وجود داشته باشد، میتواند مصداق پیدا کند.
اما در موضوع ارث، دختر یا هر ورثهای که حقوقش (سهمالارث وی) در معرض تضییع قرار گرفته است باید در مرحله اول وارثبودن خود و ثبت وجود ترکه یعنی اموال (ولو با اسناد عادی) برای مورث (متوفی) را اثبات کند، یعنی باید ثابت کند او وارث متوفی است و متوفی هم اموالی داشته است.
اما در موضوع ارث، دختر یا هر ورثهای که حقوقش (سهمالارث وی) در معرض تضییع قرار گرفته است باید در مرحله اول وارثبودن خود و ثبت وجود ترکه یعنی اموال (ولو با اسناد عادی) برای مورث (متوفی) را اثبات کند، یعنی باید ثابت کند او وارث متوفی است و متوفی هم اموالی داشته است.
در گام دوم او باید مدارک محکمه پسند یا شهودی دال بر جعلی و غیرواقعیبودن اسناد و مدارک وارث یا وارثین جاعل را به دادگاه صالحه (که در این مورد خاص، دادسرای محل اقامت جاعل یا جاعلان یا محل وقوع جرم است) با طرح دعوی کیفری ارائه کند. در مورد دعاوی حقوقی نیز ابطال اسناد مالکیت وراث جاعل را در رابطه با اموال غیرمنقول، از دادگاه محل وقوع اموال و در رابطه با اموال غیرمنقول از دادگاه محل اقامت خوانده یا خواندگان مطالبه کند.
_ این وضع در مورد برخی مادران هم صدق میکند، یعنی فرزندان با این که میدانند مادر در خانه پدری حق و حقوقی دارد و از بابت مهریه طلبکار است، سهم او را نادیده میگیرند. این گروه از زنان برای احقاق حقشان باید چه کار کنند؟
در مورد این افراد هم وضع به همین شکل است. در واقع مادر (زن متوفی) نیز مثل هر وارث دیگری که حقوقش (سهمالارث وی) مورد تضییع قرار گرفته است باید وجود اموال هنگام فوت متوفی و جعلی یا غیرواقعی بودن هرگونه انتقال به نام غیر را اثبات کند و سپس از محل ترکه یا اموال متوفی، سهمالارث و مهریه خویش را از همه وراث با طرح دعوی حقوقی، از دادگاه ذیصلاح مطالبه کند.
_ اگر برخی ورثه با همکاری یکدیگر موفق به محرومکردن ورثه دیگر از ارث شدند آیا ورثهای که از ارث محروم مانده است بعد از تقسیم ارث از سوی آنها میتواند این موضوع را از مراجع قانونی پیگیری کند؟ او باید به کجا مراجعه و چه دادخواستی مطرح کند؟
از لحاظ قانونی هیچ یک از وراث و حتی مورث (کسی از او به دیگران ارث میرسد) نیز حق محروم کردن، وراث یا وارثین دیگر را ندارند که در صورت تحقق عملی آن (که یا از طریق تأمین اسناد مجعول اعم از رسمی و عادی صورت میگیرد یا از طریق تقسیم غلط ارث که آن هم طبق ماده 601 قانون مدنی باطل محسوب میشود) مدعی (شخص متضرر از ارث یا تقسیم آن) باید به دادگاه صلاحیتدار مراجعه کرده و دادخواست ابطال به طرفیت جاعل یا جاعلان و در تقسیم غلط ارث، به طرفیت همه وراث را به مرجع قضایی ارائه کند.
_ در برخی موارد دیده میشود مادر خانواده پس از فوت شوهرش یا بقیه وراث بعد از مرگ پدر حاضر به تخلیه خانه برای تقسیم ارث نمیشوند. آیا آنها چنین حقی دارند و اگر ندارند بقیه وراث باید به چه طریقی آنها را از ادامه این کار بازدارند؟
با استناد به ماده 867 قانون مدنی که مالکیت ورثه نسبت به ترکه متوفی پس از ادای حقوق و دیون وی را به رسمیت میشناسد نه تنها مادر بلکه هیچ ورثهای چنین حقی ندارد، اما گاه این تصرف غیرقانونی در خانواده مشاهده میشود که در این صورت تکتک وراث یا همه با همکاری یکدیگر میتوانند با ارائه دادخواست حقوقی به دادگاه محل وقوع ملک، اجبار او به تخلیه و تقسیم ترکه یا فروش آن و حتی اجرتالمثل ایام تصرف غیرقانونی را مطالبه کنند.
اصولا و طبق ماده 95 قانون آیین دادرسی مدنی، حاضرنشدن خوانده یا خواندگان، مانع تداوم رسیدگی نیست و دادگاه باید جلسه رسیدگی را حتی بدون حضور خوانده یا خواندگان (وراث دیگر) ادامه دهد و با صدور حکم غیابی تکلیف وراث و سهمالارث آنها را مشخص کند.
_ گاهی اوقات نیزدر مورد ورثهای که برای تقسیم ارث به دادگاه رفتهاند، دیده شده یک یا چند نفر از وراث در دادگاه حاضر نمیشوند و پروسه تقسیم ارث به علت سنگاندازیهای آنها بلاتکلیف میماند. در این وضع ورثه باید چه کار کند؟
اصولا و طبق ماده 95 قانون آیین دادرسی مدنی، حاضرنشدن خوانده یا خواندگان، مانع تداوم رسیدگی نیست و دادگاه باید جلسه رسیدگی را حتی بدون حضور خوانده یا خواندگان (وراث دیگر) ادامه دهد و با صدور حکم غیابی تکلیف وراث و سهمالارث آنها را مشخص کند. این حقی است که برای وراث در قانون به رسمیت شناختهشده و آنها میتوانند عمل به متن قانون را از دادگاه بخواهند.
_ اگر در وصیتنامه شخصی تاکید شده باشد که فلان ورثه از ارث محروم است یا ماترک میان همه فرزندان به طور مساوی تقسیم شود آیا این وصیتنامه قابل استناد و اجراست؟
با استناد از مفهوم مخالف ماده 843 قانون مدنی که وصیت تا ثلث ترکه را نافذ میداند نظر به این که ارث و بهرهمندشدن از آن با فوت مورث و وجود وارث تحقق پیدا میکند یعنی ارث به محض فوت فرد ایجاد میشود و متوفی قادر به انجام هیچگونه عمل حقوقی نیست پس محروم ماندن برخی وراث از ارث باطل است و محمل اجرا ندارد، مگر در مورد یک سوم ترکه که شخص وصیتکننده میتواند آن را برای برخی ورثه وصیت و وراث دیگر را از آن محروم کند.
پس طبیعی است اگر این یک سوم برای عدهای خاص از ورثه کنار گذاشته شده باشد کسی نمیتواند از اجرای آن جلوگیری کند و بقیه وراث باید دو سوم باقیمانده اموال را میان خود تقسیم کنند.
_ اصلا در موضوع ارث، وصیتنامه چقدر ارزش دارد چون دیده شده حتی وصیتنامهای که به صورت محضری تنظیم شده قدرت اجرایی ندارد و در بیشتر مواقع وراث زیر بار مفاد آن نمیروند؟
طبق شرع و ماده 843 قانون مدنی، مفاد وصیتنامه اعم از رسمی و عادی تا سقف یک سوم ترکه بدون اجازه وراث معتبر است و کسی حق نادیده گرفتن آن را ندارد.
_ اگر یکی از فرزندان در زمان حیات پدر یا مادر به آنها کمک مالی کرده باشد و آن پول مثلا صرف خرید خانه، ماشین یا باغ شده باشد بعد از مرگ آنها این مبلغ چطور محاسبه و به شخص بازگردانده میشود؟ آیا وراث میتوانند از پرداخت این مبالغ به شخص مورد نظر خودداری کنند؟
فرزند یا فرزندان میتوانند بقیه طلبکاران متوفی، با استناد به اصل عدم تبراع و ماده 336 قانون مدنی، با فهرستکردن هرگونه مساعدت مالی به والدین خود و با ارائه دادخواست حقوقی به طرفیت وراث دیگر در محل اقامت آنها و بر اساس آخرین شاخص روز تادیه (به نرخ روز)، حقوق خود را مطالبه کنند.