به جرایم ناشی از تصادفات رانندگی چگونه رسیدگی می شود

به تبع افزایش خودروها میزان تصادفات رانندگی نیز افزایش پیدا کرده است. یكی از جرایم شایع مربوط به رانندگی وسایل‌ موتوری، وقوع حوادث جانی ناشی از برخورد این وسایل با عابران پیاده است. 

جرایم ناشی از تخلفات رانندگی، به جرایمی گفته می‌شود که بر اثر تخلف از مقررات مربوط به رانندگی حادث می‌شود. جرم مذکور در تصادفات رانندگی ناشی از تقصیر مرتکب است که بر اثر تخلف از مقررات حاصل شده است بنابراین هر چند ماهیت جرم ارتکابی از موارد خطای محض نیز باشد، به سبب وجود تقصیر، از جرایم شبه‌عمد محسوب می‌شود و مجازات آن را دارد. غالب موارد این قبیل جرایم، معمولا تحت مباحث جرایم علیه اشخاص در منابع حقوقی مورد بحث قرار گرفته است. این اقدامات مجرمانه در قانون تحت عنوان جنایات بر عضو قابل شناسایی هستند. جنایت بر عضو شامل هر آسیب كمتر از قتل می‌شود.

به هر حال ممكن است نتیجه حادثه در تصادف رانندگی مضروب، مجروح یا حتی كشته شدن مجنی‌علیه باشد. در این وضع با توجه به اینكه كدام یك از نتایج حادث شود، مجازات و حكم قانون متفاوت خواهد بود. در اكثر مواقع پرداخت دیه به قربانی جرم یا در صورت فوت شدن وی، پرداخت دیه به اولیای ‌دم مقتول به عنوان مجازات تعیین شده است.

البته در پاره‌ای از مواقع نیز حبس و جزای نقدی در این‌ پرونده‌ها مورد حكم قرار می‌گیرد.

از سوی دیگر باید در نظر داشت که جرایم ناشی از رانندگی، هم واجد جنبه خصوصی، و هم واجد جنبه عمومی است. در این گونه جرایم صرف نظر از شکایت خصوصی تعقیب قضیه بر عهده رئیس حوزه قضایی است. بنابراین چنانچه مصدوم در بیمارستان در اغماء فرو رود و قادر به ادای توضیح یا طرح شکایت نباشد این وضع مانع از تعقیب امر توسط رئیس حوزه قضایی نخواهد بود، التبه دعوای مطالبه دیه پس از روشن شدن وضع مصدوم قابل پذیرش و رسیدگی است.

در ذیل ابعاد حقوقی ناشی از یک تصادف رانندگی بررسی می‌شود.

  آغاز اختلاف

در یك سانحه رانندگی شخصی به نام علی… با اتومبیل خود با عابر پیاده‌ای تصادف می‌كند. عابر پیاده به نام حسین… به كلانتری محل وقوع جرم برای طرح شكایت مراجعه می‌كند. وی در شرح شكواییه خود بیان می‌كند که از خیابان در حال عبور بودم که یک اتومبیل با من برخورد کرد و مرا مجروح كرد. شکایت مذكور ثبت می‌شودو در مرجع انتظامی متهم تحت بازجویی قرار می‌گیرد.

وی در بازجویی‌های به عمل آمده وقوع حادثه از ناحیه خود را تایید و بیان می‌‌کند به دلیل وجود هوای مه‌آلود و بارش باران دید خوبی نداشتم و ناگهان متوجه عبور یك عابر پیاده از خیابان شدم اما به دلیل اینکه خیابان بر اثر بارش شدید باران لغزنده شده بود، نتوانستم اتومبیل را كنترل كنم و به قربانی برخورد كردم. اما اینجانب پس از وقوع حادثه توقف کردم و به كمك مجروح شتافتم.

  تحقیقات كلانتری

پرونده از كلانتری به دادسرای عمومی و انقلاب محل وقوع جرم فرستاده می‌شود و پس از ثبت در این مرجع قضایی، مجددا به كلانتری فرستاده می‌شود. در دستور مقام قضایی به استعلام وضع مصدوم از پزشكی قانونی اشاره شده است. به این ترتیب طی نامه‌ای مصدوم به مرجع پزشکی قانونی معرفی می‌شود. این مركز نیز در پاسخ به نامه كلانتری اعلام می‌کند كه در خصوص مصدوم، آقای حسین… شكستگی در سر و زانو دیده می‌شود. پزشکی قانونی همچنین اعلام می‌كند اثری از شكستگی و در رفتگی در نقاط دیگر بدن ملاحظه نمی‌شود. با وصول جواب مركز پزشكی قانونی به كلانتری محل وقوع جرم پرونده توسط کلانتری مذکور به دادسرای عمومی و انقلاب محل فرستاده می‌شود.

   رسیدگی دادگاه و دادسرا

پرونده فوق پس از ثبت، به یكی از شعب دادیاری دادسرا ارجاع می‌شود. دادیارمحترم پرونده نیز پس از مطالعه پرونده فوق، دستور احضار متهم پرونده مذكور را به دفتردار خود می‌دهد. در ادامه متهم تحت‌الحفظ به شعبه دادیاری دادسرای مربوط برای ادای توضیحات در وقت مقرر از بازداشتگاه منتقل می‌شود.

دادیار نیز پس از تحقیقات و بازجویی از متهم دعوای كیفری، قرار مجرمیت وی را صادر می‌كند. با صدور كیفرخواست از دادسرا، پرونده به مجتمع قضایی ارسال می‌شود. سپس معاون ارجاع، پرونده را به یكی از شعب دادگاه‌های كیفری ارجاع می‌دهد.

قاضی دادگاه نیز با مهیا بودن رسیدگی دستور تعیین وقت جلسه رسیدگی را به مدیر دفتر خود می‌دهد. در ادامه دفتردار دادگاه در قالب اخطاریه‌ای وقت جلسه رسیدگی تعیین‌شده را به دو طرف دعوا ابلاغ می‌كند. متعاقبا در تاریخ مذكور دادگاه محترم تشکیل جلسه می‌دهد و شاكی و متهم پرونده در جلسه دادگاه حاضر می‌شوند. در وقت مقرر پرونده کلاسه فوق تحت نظر دادگاه قرار می‌گیرد و شاکی اظهار می‌كند كه به شکایت خود باقی  است و تقاضای تعقیب و مجازات را دارد.

  رای دادگاه

در نهایت دادگاه به شرح زیر رای صادر می‌كند:

«در خصوص  اتهام آقای علی… فرزند مجتبی دایر بر ایراد صدمه بدنی  غیرعمدی در اثر تصادف در امر رانندگی که بر اثر شکواییه اولیه شاکی دعوا، گزارش مرجع  انتظامی و گواهی پزشکی قانونی و نظریه کاردان فنی تصادفات مبنی بر تعیین تقصیر از ناحیه راننده و پذیرش و قبول مراتب فوق از جانب متهم و در نهایت سایر دلایل  و قراین و شواهد موجود در پرونده، بزهکاری متهم محرز و ثابت است و وی را مجموعا به پرداخت یک ششم دیه كامل و دیه شكستگی استخوان سر و زانو محکوم می‌كند. رای صادر شده براساس مقررات، ظرف 20 روز پس از ابلاغ قابل اعتراض در محاکم  تجدیدنظر استان تهران است.»

  تحلیل پرونده

ابتدا در خصوص ماهیت جنایات وارده بر اثر رانندگی باید خاطرنشان ساخت كه این‌ گونه جنایات در دسته جرایم شبه‌عمدی قرار می‌گیرند.

جنایات شبه‌عمد: از لحاظ قانونی جنایتی شبه‌عمدی است كه مرتکب نسبت به قربانی جرم قصد رفتاری را داشته، اما قصد جنایت واقع‌شده یا نظیر آن را نداشته باشد؛ یا به طور كلی مرتكب، جهل به موضوع داشته باشد،  مثل اینكه وی جنایتی را با اعتقاد به اینكه موضوع رفتار وی شیء یا حیوان است، به قربانی جرم وارد كند، سپس خلاف آن معلوم شود؛ یا نهایتا در مواردی جنابت شبه‌عمد تلقی می‌شود كه آن جنایت به سبب تقصیر مرتكب، واقع شود، مشروط بر اینكه جنایت واقع شده یا نظیر آن مشمول تعریف جنایت عمدی نباشد.

لازم به ذكر است كه به لحاظ قانون مجازات اسلامی اگر به سبب ایراد ضربه یا جراحت، صدمه بزرگتری به‌ وجود آید، مانند اینكه با شكستن سر، عقل زایل شود، هرگاه آن جراحت علت و سبب زوال یا نقصان منفعت باشد، اگر با یك ضربه یا جراحت واقع شده باشد، دیه ضربه یا جراحت در دیه بیشتر تداخل می‌كند و تنها دیه زوال یا نقص منفعت كه بیشتر است، پرداخت می‌شود و چنانچه زوال منفعت یا نقص آن با ضربه یا جراحت دیگری غیر از ضربه‌ای كه جراحت را ایجاد كرده است، واقع شده باشد یا ضربه یا جراحت وارده علت زوال یا نقصان منفعت به‌گونه‌ای كه لازم و ملزوم یكدیگرند، نباشد و اتفاقا با آن ضربه و جراحت، منفعت نیز زایل شود یا نقص پیدا كند، ضربه یا جراحت و منفعت، هر كدام دیه جداگانه دارد.

با توجه به اینكه جنایات ناشی از رانندگی شبه‌عمدی است، دیه آنها باید طی دو سال از تاریخ وقوع حادثه  پرداخت شود که بهتر بود قاضی محترم دادگاه به این مساله در رای خود اشاره می‌كرد.

در كل رای صادره توسط قاضی محترم دادگاه كیفری از لحاظ ماهیتی مشكل و مورد خاصی ندارد و مطابق با موازین قانونی و شرعی واقع شده است.