در نزاع و درگیری های خانوادگی ( زن و شوهر ) چطور ضرب شتم را ثابت کنیم

• اگر بر اثر درگیری میان همسران، روی بدن یكی از آنها خراشی بیفتد كه از آن خراش خون تراوش شود، این موضوع هم با عنوان حقوقی ایراد جرح قابل پیگیری حقوقی است.

یكی از پرونده‌هایی هم كه معمولا در اختلاف‌های خانوادگی حاد باعث می‌شود پای همسران به كلانتری و دادگاه كشیده شود، پرونده‌هایی با موضوع ضرب و جرح است. اختلاف‌های خانوادگی وقتی به مرحله حاد و غیر قابل تحملی می‌رسد، با چاشنی خشونت همراه می‌شود و در این مسیر نیز معمولا با رد و بدل شدن مشت و لگد، گلدان، پارچ آب و چیزهایی از این دست میان همسران، شرایطی رخ می‌دهد كه با آسیب دیدن یكی یا هردو‌ آنها، فضایی برای مراجعه به قانون ایجاد می‌شود.

شاید برای برخی مخاطبان این پرسش پیش بیاید آسیبی كه به یكی از همسران طی درگیری وارد می‌شود، باید در چه حد و حدودی باشد كه بتوان آن را پیگیری كرد؟ آیا حتما در دعوای زن و شوهری باید سر یا دست بشكند یا این‌كه بابت آسیب‌های كوچك تر هم می‌توان اقدام به طرح شكایت كرد؟

در قانون مجازات اسلامی ‌تمامی ‌مواردی كه افراد می‌توانند بر اساس آن اقدام به طرح شكایت با موضوع ضرب و جرح كنند كاملا احصاء شده است و در قانون به هر جرم كوچكی هم رسیدگی می‌شود و دیه هر نوع صدمه‌ای مشخص است. بر اساس قانون، حتی ایجاد خراش در بدن فرد مقابل نیز می‌تواند منجر به طرح شكایت كیفری شود؛ البته این مساله فقط مختص همسران نیست و شامل تمامی‌ افراد جامعه می‌شود.

ما در قانون بحثی به نام ارش داریم كه شامل تفاوت جسم سالم و ناسالم است. ممكن است مردی به شوخی ضربه‌ای به انگشتان همسر خود بزند. در چنین حالتی اگر انگشتان همسر مثلا قطع شود، به آن دیه تعلق می‌گیرد؛ اما ممكن است بر اثر این ضربه انگشت كبود یا سرخ شود.

درچنین حالتی به همسر آن مرد ارش تعلق می‌گیرد یا اگر مردی ضربه‌ای به شكم همسر خود بزند، در صورتی كه شكم زن كبود شود و تغییر رنگ پیدا كند، به این مساله نیز ارش تعلق می‌گیرد و حتی چنین وضعیتی نیز قابل تعقیب كیفری است.

اگر بر اثر درگیری میان همسران، روی بدن یكی از آنها خراشی بیفتد كه از آن خراش خون تراوش شود، این موضوع هم با عنوان حقوقی ایراد جرح قابل پیگیری حقوقی است.

چگونگی اثبات ضرب و جرح

در قانون شیوه‌های مختلفی برای اثبات یک عمل مجرمانه وجود دارد. یکی از اولین و بدیهی‌ترین این شیوه‌ها اقرار است. اقرار یعنی وقتی فردی که از او شکایتی شده و متهم به انجام جرمی خاص است، در مقابل قاضی یا مامور نیروی انتظامی قرار گرفت، با زبان خودش اعتراف کند که جرمی را مرتکب شده و بعد هم اقرار خود را با امضا یا اثر انگشت تایید کند. دلایل و مدارک نیز شیوه دیگری برای اثبات جرم است. علم قاضی نیز از دیگر مواردی است که می‌تواند وقوع جرمی را اثبات کند. برخی پرونده‌ها که حساسیت بالایی دارند ممکن است قاضی از قسم نیز به عنوان یکی از شرایط اثبات بی‌گناهی یا گناهکار بودن فردی استفاده کند.

تجربه نشان داده در بیشتر درگیری‌های میان همسران، فردی که شکایتی علیه او طرح می‌شود یا در کلانتری و دادگاه حضور نمی‌یابد یا این که دلایلی بیان می‌کند تا خود را بی‌گناه معرفی کند. یکی از رایج‌ترین شیوه‌های فرار از اتهام ضرب و جرح از سوی همسران این است که مثلا عنوان می‌کنند طرف مقابل خودزنی کرده است. ممکن است چنین افرادی عنوان کنند برای صحبت کردن با طرف مقابل خود به خانه یا محل کار او آمده بودند که طرف مقابل به او حمله کرد و او را مورد ضرب و جرح قرار داد و او نیز مجبور به دفاع از خود شد و از صحنه فرار کرد. در چنین مواردی است که شهادت شهود اهمیت می‌یابد و اگر شهادت فرد یا افرادی ضمیمه پرونده باشد، این مساله سبب تسریع در تشکیل پرونده و رسیدگی به شکایت می‌شود. شهود نیز در چنین پرونده‌هایی شرایط خاصی را دارند. معمولا دعواهای زن و شوهر در محیط بسته خانه شکل می‌گیرد و ممکن است بجز فرزندان یا بعضی از اعضای خانواده، فردی شاهد آن نباشد. آیا در چنین مواردی شهادت فرزندان می‌تواند مورد قبول دادگاه واقع شود؟ آیا همسایه‌ها به صرف شنیدن صدای دعوای زن و شوهر می‌توانند با حضور در کلانتری یا دادسرا شهادت دهند که یکی از طرفین مورد ضرب و جرح دیگری واقع شده است؟ آیا شهادت پرستار یا نگهبان خانواده می‌تواند در نظر دادگاه موثر واقع شود؟

مطابق قانون آیین دادرسی مدنی شهادت شهود شرایط خاصی دارد. شهادت یعنی این که فردی عنوان کند من شاهد و ناظر اتفاقی بوده‌ام. ممکن است درگیری میان همسران در راه‌پله خانه رخ دهد و همسایه‌ها عینا شاهد آن باشند. این نوع شاهد یک شاهد عینی است، اما گاهی در منزل بسته است و شهود فقط صداهایی از داخل خانه می‌شنوند. این شنیده‌ها نیز می‌تواند در پرونده ثبت و ضبط شود و مقام رسیدگی‌کننده قضایی به عنوان اماره به این مطالب توجه نشان می‌دهد. اماره شهادتی است که ارزش آن کمی از شهادت پایین‌تر است. در چنین مواردی شهادت فرزندان، خدمتکار، نگهبان، همسایگان و… مورد قبول است و حتی اگر یک نفر شاهد وجود داشته باشد نیز دادگاه این شهادت را ثبت و به آن توجه نشان می‌دهد.

البته باید به این مساله توجه داشته باشید که مثلا اظهارات شهود نباید از نظر زمان، مکان و ساعت با هم متفاوت باشند یا نباید در اظهارات آنها تناقض وجود داشته باشد، زیرا در این صورت این اظهارات از سوی متهم پرونده مورد اعتراض قرار می‌گیرد و در نتیجه ممکن است قاضی پرونده قرار منع تعقیب برای متهم صادر کند. مثلا اگر یکی از شهود عنوان کند ساعت 10 نیمه شب صدای جر و بحث شنیده و دیگری عنوان کند ساعت 2 نیمه شب صدای جر و بحث شنیده، این مساله به عنوان تناقض مورد توجه مقام رسیدگی‌کننده واقع خواهد شد و در رد شکایت تاثیر خواهد داشت.

آیا صدا و فیلم ضبط شده توسط تلفن همراه و دوربین‌های فیلمبرداری در چنین مواردی مورد قبول مقام رسیدگی‌کننده است یا خیر، پاسخ: «اصولا در محاکم دادگستری مبحث استفاده از صوت و تصویر و استناد به آن مورد قبول نیست و قانونگذار به عنوان دلیل به چنین مواردی توجه نکرده است، اما از این موارد باز هم به عنوان اماره می‌توان استفاده کرد و اگر این فیلم یا صدا اصالت داشته باشد می‌تواند مورد توجه دادگاه قرار گیرد. دلیلی که باعث شده قانونگذار این موارد را نپذیرد، این است که اصالت صوت و تصویر همیشه کشف نمی‌شود و به همین دلیل نمی‌توان به آن توجه کرد. از طرفی ممکن است این تصاویر و اصوات ساختگی باشد، اما اگر اصالت این موارد در دادگاه ثابت شود می‌تواند مورد توجه واقع شود و در این مورد در صورت اعتراض متشاکی، شاکی می‌تواند از دادگاه تقاضای بررسی اصالت صدا و تصویر را مطرح کند.