مجرم و خلافکار کجا اصلاح شود

حقوق بشر به سبکی که اسلام مطرح می‌کند…پیشرفته‌تر است… به این تبلیغات و رادیوها و مجلاتی که پول می‌گیرند و چیزی می‌گویند و می‌نویسند و دایماً واژه‌ی ارتجاع را تکرار می‌کنند، نگاه نکنید

چنانکه از آثار صاحب‌نظران استنباط می‌شود  راهبردها و روش‌های اصلاح مجرمان ، به دسته‌های ذیل تقسیم می‌گردد .

الف. رویکرد قانون گذار ایران به اصلاح مجرمان از طریق مجازات کردن.

ب. رویکرد قانون گذار ایران به اصلاح مجرمان از طریق تدابیری ضمن مجازات حبس

ج. رویکرد قانون گذار ایران به اصلاح مجرمان با استفاده از مجازات‌های اصلاحی تربیتی غیر از زندان.

د. رویکرد قانون گذار ایران به اصلاح مجرمان از طریق روش‌های غیر کیفری

در همین چارچوب رویکرد قانون گذار ایران به اصلاح مجرمان باید  در همه محورهای فوق ملاحظه تقدیم می‌گردد ،بدیهی است در برخی قوانین دو یا چند رویکرد در کنار هم مطرح شده است .

بر این پایه تلاش می‌کنیم نکاتی در  خصوص رویکرد قانون گذار ایران به اصلاح مجرمان در محور ذیل تقدیم نماییم .

1. اصلاح مجرمان در سیاست‌های کلی نظام12 /8/ 82

2. اصلاح مجرمان در قانون اساسی

3.  اصلاح مجرمان در قوانین و مقررات عادی کیفری   (که خود به سه محور فرعی تقسیم خواهد شد )

الف  اصلاح مجرمان در سیاست‌های کلی نظام12 /8/ 82

-بند پنجم از سیاست‌های کلی مبارزه با مواد مخدر (توجه به برنامه‌های مصوب درمان مجرمین)

-بند ششم از سیاست‌های کلی مبارزه با مواد مخدر(توجه به درمان و باز توانی مصرف کنندگان)

-بند نهم از سیاست‌های کلی مبارزه با مواد مخدر(مشارکت مردم در درمان معتادان)

-بند دهم از سیاست‌های کلی مبارزه با مواد مخدر(درمان معتادان با تکیه بر دانش و…)

-بند سوم از قسمت دوم(امور قضایی) به اصلاح مجرمان – نظام اقدامات تأمینی و تربیتی و زندان‌ها

ب- اصلاح مجرمان در قانون اساسی

در بند پنجم اصل یک‌صد و پنجاه و ششم اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمین به عنوان دو وظیفه مهم قوه قضائیه مناسب بیان شده است.

ج.قوانین و مقررات عادی کیفری

اصلاح مجرمان در راهبرهای اصلاحی برگرفته شده از متون دینی همچون توبه :

طبق ماده 181 قانون مجازات اسلامی ،هرگاه کسی که شراب خورده است، قبل از اقامه شهادت ،توبه نماید حد از او ساقط می‌شود.

مواد 508،509،512،518،519و 520 قانون مجازات اسلامی نیز به توبه اشاره نموده اند که نوعی تلاش قانونی برای اصلاح مجرمان است  .

رویکرد اصلاحی و تربیتی در مواجهه با بزه‌کاری اطفال بزهکار

ماده(49) قانون مجازات اسلامی1370

در تبصره 2 ماده 49 آمده است: هرگاه برای تربیت اطفال بزهکار تنبیه بدنی آنان ضرورت پیدا کند تنبیه بایستی به میزان و مصلحت باشد.

راهبردهای اصلاحی مبتنی بر  زندان یا شلاق

استفاده از زندان به عنوان مجازات اصلاحی در طول تاریخ مطرح شده است هرچند اکنون به این نتیجه رسیده‌اند که زندان با همه تدابیر و تغییرات درمانگاه اصلاح مجرم نخواهد شد و مجازات‌های سریع و با درد موثر تر است که مجازات شلاق از نمونه‌های عالی آن است که با آموزه‌های انسان شناسی عقلانی و وحیانی نیز سازگار است و در غرب نیز به چنین مجازات‌هایی تا حدود زیادی  رجوع شده است (تیز و تند و کوتاه ) که امیدواریم با عنایت به فرمایشات مقام معظم رهبری در خصوص عدم توجه به بهانه‌های حقوق بشری غرب و رسانه‌های غربی ،توجه به این آموزه‌های فقه ادامه بیشتر نیز گردد .

نمونه‌هایی از فرمایشات مقام معظم رهبری در خصوص عدم توجه به بهانه‌های حقوق بشری غرب و رسانه‌های غربی :

فرمایشات مقام معظم رهبری در خصوص عدم توجه به بهانه‌های حقوق بشری غرب و رسانه‌های غربی:

” حقوق بشر به سبکی که اسلام مطرح می‌کند…پیشرفته‌تر است… به این تبلیغات و رادیوها و مجلاتی که پول می‌گیرند و چیزی می‌گویند و می‌نویسند و دایماً واژه‌ی ارتجاع را تکرار می‌کنند، نگاه نکنید؛ این‌ها قابل ذکر و توجه نیستند” بیانات در دیدار با مدیران ستاد فرماندهی کل قوا 21/12/1368 ؛ “…حقوق بشر، یک حقه است. امریکا و بسیاری از قدرت‌های بزرگ، اصلاً به حقوق بشر اعتقاد ندارند؛ دروغ می‌گویند. طرح مسأله‌ی حقوق بشر، برای فریب و وسیله‌ی فشار است؛ برای این است که اگر خواستند دولتی را زیر فشار افکار عمومی قرار بدهند، با تهمت نقض حقوق بشر زیر فشار قرار بدهند..” سخنرانی در اجتماع بزرگ مردم مشهد و زایران حضرت رضا(ع) 02/01/1369 و نیز ” ما به ادعاهای طرفداری از حقوق بشر، که امروز از طرف دولت‌ها و سازمان‌های وابسته به ابرقدرت‌ها در دنیا اعلام می‌شود، کوچک‌ترین اعتقادی نداریم. ما این‌ها را فریب و خدعه و دروغ می‌دانیم” سخنرانی در مراسم بیعت خانواده‌های شهدای هفتم تیر، اعضای شورای عالی قضایی، قضات و مسئولان دادگستری و جمعی از مردم لرستان 07/04/1368 .

 نتیجه گیری

در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران یعنی  بند پنجم اصل یک‌صد و پنجاه و ششم اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمین به عنوان دو وظیفه مهم قوه قضائیه مناسب بیان شده است و  این امر در  چندین بند از سیاست‌های کلی نظام نیز ذکر گردیده است .

هرچند استفاده از زندان به عنوان مجازات اصلاحی در طول تاریخ مطرح شده است  اما  اکنون به این نتیجه رسیده‌اند که زندان با همه تدابیر و تغییرات درمانگاه اصلاح مجرم نخواهد شد و مجازات‌های سریع و با درد موثر تر است که مجازات شلاق از نمونه‌های عالی آن است که با آموزه‌های انسان شناسی عقلانی و وحیانی نیز سازگار است و در غرب نیز به چنین مجازات‌هایی تا حدود زیادی  رجوع شده است ؛ امیدواریم با عنایت به فرمایشات مقام معظم رهبری در خصوص عدم توجه به بهانه‌های حقوق بشری غرب و رسانه‌های غربی ،توجه به این آموزه‌های فقه ادامه بیشتر نیز گردد .

رضا زهروی/ مدرس حوزه و دانشگاه