آیا سقط جنین قانونی هم وجود دارد ؟ شرایطش چیست ؟

• تعریف: سقط درمانی یا ضرورت سقط مواردی است كه بنا به علل پزشكی مجاز به سقط جنین هستیم . این علل گاهی جنینی و گاه علل مادری می باشد بدین معنا كه گاهی ناهنجاری های جنین موجب جواز سقط می گردد و گاه به جهت حفظ سلامت مادر اقدام به سقط جنین می نمائیم .

برخی از اعمال در جوامع مختلف به طور ذاتی قبیح هستند. این رفتارها معمولاً در نظام های حقوقی این کشورها به عنوان جرم مطرح شده و مجازات هایی برای آنها در نظر گرفته شده است. از بین بردن جنینی که قرار است به دنیا آمده و از مواهب الهی بهره مند شود یکی از این اقدامات است که بنابر توصیه های مذهبی عملی حرام شمرده شده می شود.

اما این مسئله به اصل این عمل قبیح بر می گردد و در شرایطی شاید بتوان این عمل را به طور استثنایی و با دریافت مجوزهای قانونی جایز دانست. برخی قوانین با آوردن عبارت سقط درمانی بر این گفته تاکید کرده اند.

به هر حال سقط جنین ممنوع اعلام شده و برای آن مجازاتهایی تعیین شده است.تنها سقط جنین قانونی در ایران سقط جنین درمانی است که در این مقاله نکات حقوقی آن را مورد بررسی قرار میدهیم.

سقط درمانی

تعریف: سقط درمانی یا ضرورت سقط مواردی است كه بنا به علل پزشكی مجاز به سقط جنین هستیم . این علل گاهی جنینی و گاه علل مادری می باشد بدین معنا كه گاهی ناهنجاری های جنین موجب جواز سقط می گردد و گاه به جهت حفظ سلامت مادر اقدام به سقط جنین می نمائیم .

توضیح :

سقط جنین به لحاظ اخلاقی، فقهی، قانونی و پزشكی فعلی حرام و جرم مستوجب مجازات و یا پرداخت دیه است . مگر آنكه عواملی باعث شود كه سقط لازم آید. در این مقاله برآنیم كه موارد جواز سقط جنین و یا سقط درمانی رامورد بررسی قرارداده نظر حقوقی و قانونی را در این خصوص بیان داریم . با این توضیح سقط درمانی را می توان اینگونه تعریف كرد:( سقط درمانی ، عبارتست از اخراج عمدی جنین به خاطر حفظ حیات مادر، ویا وجود مواردی كه ادامه بارداری به مرگ جنین یا مرگ مادر منجر می شود.)

شرایط اساسی سقط درمانی :

1-    ادامه بارداری برای جان مادر خطرناك باشد .

2-    سقط قبل از حلول روح صورت پذیرد .

3-    خود عمل سقط جنین برای مادر خطر بیشتری نداشته باشد .

تئوری های موجود درخصوص سقط جنین :

1-    تثوری آزادی مطلق سقط .

2-    تئوری ممنوعیت مطلق سقط .

3-    تئوری آزادی نسبی سقط جنین .

بیان یك نكته :

تئوری آزادی نسبی سقط جنین بیشترین طرفداری را در میان كشورهای مختلف جهان دارد .  حقوق ایران نیز بیشتر متمایل به نظریه آزادی نسبی سقط جنین است .

مبانی و تحولات تئوری آزادی نسبی سقط جنین :

1-    عدم تاثیر قوانین و سقوط ارزش ها .

2-    سقط جنین در شرایط غیر بهداشتی .

3-    حفظ سلامتی و جان مادر كه مبنایی عقلانی دارد و موارد خاصی را در بر می گیرد .

4-   اضطرار اخلاقی، اقتصادی و اجتماعی( مثلاً زنی كه از تجاوز به عنف حملی برداشته چاره ای ندارد جز این كه خود را از شر این ننگ رها سازد و یا خودكشی نماید .)

5-   ناهنجاری های جنینی و سقط به دلایل پزشكی از جمله سستی و ضعف مادر باردار، اصلاح نژادی خاص(كه در كشور آلمان به چشم می خورد ) ، خطر سرایت بیماری های وراثتی مثل ، جنون- اختلالات روحی و امراض جسمی و جدی .

سقط درمانی در قانون

حسب  ماده واحده مصوب 10/03/1384 مجلس شورای اسلامی ؛سقط درمانی با تشخیص قطعی سه پزشك متخصص و تایید پزشكی قانونی مبنی بر جنین كه به علت عقب افتادگی یا ناقص الخلقه بودن موجب حرج مادر است و یا بیماری مادر كه با تهدید جانی مادر توام باشد قبل از ولوج روح( چهارماه) با رضایت زن مجاز می باشد و مجازات و مسوولیتی متوجه پزشك مباشر نخواهد بود .  متخلفین از اجرای مفاد این قانون به مجازات های مقرر در قانون مجازات اسلامی محكوم خواهند شد.

برخی از مصادیق بیماری هایی که مشمول بند دوم می شوند عبارتند از:

1-بیماری دریچه ای قلب که به نارسایی قلبی همراه با تنگی نفس شدید منجر می شود.

2-هر نوع بیماری حاد قلبی غیر از کرونر که همراه با تنگی نفس شدید باشد. از قبیل میوکاردیت و پریکاردیت ( التهاب عضله قلب و پرده اطراف قلب)

) 3-سابقه بیماری کاردیو یایوپاتی دیلاته در حاملگی های قبلی ( یک نوع نارسایی قلبی پیشرفته

4-افراد مبتلا به سندروم مارفان در صورتی که قطر آئورت صعودی این افراد بیش از 5 سانتی متر باشد.

5-افردا مبتلا به سندرم آیزن هنگر که یک سندروم قلبی – تنفسی شدید است.

6-کبد چرب حاملگی، واریس مری (درجه 3)، سابقه خونریزی از واریس مری و هپاتیت اتوایمون غیرقابل کنترل.

7-نارسایی کلیه و فشار خون غیرقابل کنترل با داروهای مجاز در دوران حاملگی

) 8-هر بیماری ریوی اعم از آمفیزم، فیروز، کایفواسکولیوز ( یک ناهنجاری ستون مهره ها

9-اچ آی وی ابتلا به ویروس که وارد مرحله ایدز شده باشد

10-لوپوس غیرقابل کنترل با درگیری یک ارگان ماژور و اسکولیت ها زمانی که ارگان های ماژور درگیر باشند.

11-پسوریازیس شدید و عمومی بدن و ملانوم نوع پیشرفته که باعث خطر جدی جانی برای مادر شود و همچنین پمفیگوس ولگاریس.

12-تشنج هایی که به رغم درمان چند دارویی، مقاوم به درمان باشد

13-ام اس هایی که بیمارناتوان شده باشد

14-میاستنی گرا و در مراحل پیشرفته به شرط این که خطر جانی برای مادر داشته باشد

15-انواعی از بیماری های مغزی مثل که با حاملگی تشدید یافته و برای مادر خطر جدی داشته باشد.

روند صدور مجوز

متقاضیان سقط درمانی تا پیش از چهار ماهگی می توانند با ارایه مدارک لازم شامل شناسنامه زن و شوهر، سه قطعه عکس تمام رخ، تصویر صفحه اول و دوم شناسنامه ها، معرفی نامه از پزشک متخصص معالج به همراه سونوگرافی معتبر و پرداخت تعرفه تعیین شده به مراکز پزشکی قانونی مراجعه و نسبت به دریافت مجوز سقط اقدام کنند.شایان ذکر است نیمی از افرادی که برای دریافت مجوز سقط درمانی به مراکز پزشکی قانونی مراجعه می کنند به علت اقدام دیر هنگام (بعد از چهارماهگی ) موفق به دریافت این مجوز نمی شوند. بنابراین رعایت مهلت اهمیت زیادی دارد. در مواردی که یک پزشک وجود نقص جدی در جنین را تشخیص بدهد و یا اندیکاسیون های جنینی و سقط محرز باشد، باید در چهارماهگی یا پیش از آن فرد را به مراکز پزشکی قانونی معرفی کند تا پس از بررسی های لازم مجوز سقط درمانی صادر شود.

صدور مجوز سقط جنین درمانی بدون رضایت پدر

از آنجا كه در قانون حضور پدر برای صدور مجوز سقط تصریح‌نشده، پزشكی قانونی نیز برای تسهیل در امور مردم با استعلام از اداره حقوقی و با بررسی‌های لازم، دستور‌العمل جدیدی را تدوین و به مراكز پزشكی قانونی سراسر كشور ابلاغ كرد كه بر اساس آن حضور پدر برای صدور مجوز سقط درمانی الزامی نیست.

بر اساس دستور‌العمل جدید سازمان پزشكی قانونی از ابتدای مهر امسال به تمامی مراكز ابلاغ شد كه حضور و رضایت مادر برای صدور مجوز سقط درمانی كافی است و الزامی به گرفتن رضایت از پدر وجود ندارد.