جرم خیانت در امانت چه مجازاتی دارد

• تلف یا نابود کردن مال مورد امانت، یکی دیگر از گونه های خیانت در امانت است. مفقود کردن: امین بدون این که مال مورد امانت را تلف کند، موجب شود که دستیابی آن برای مالک غیرممکن است.

در ایران خیانت در امانت برای اولین با در ماده 241 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) در سال 1362 مواد 117، 118، 119 به ترتیب جایگزین مواد 239، 240، 241 قانون مجازات عمومی شد و این مواد را به طور ضمنی نسخ نمود.

در سال 1375 با تصویب قانون تعزیرات، قانونگذاری در مواد 673 و 674 به جرم خیانت در امانت می پردازد.

در حال حاضر عنصر قانونی جرم خیانت در امانت ماده 674  قانون تعزیرات مصوب 1375 می باشد. در این ماده آمده است:

«هر گاه اموال منقول یا غیرمنقول یا نوشته هایی از قبیل سفته و چک و قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هرکار با اجرت یا بی اجرت به کسی داده شده و بنابراین بوده است که اشیای مذکور مسترد شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که اشیاء نزد او بوده آن ها را به ضرر مالکین یا متصرفین آن ها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود نماید به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد».

شرایط مقدم و لازم برای تحقق جرم خیانت در امانت

جرم خیانت در امانت ، رفتار متقلبانه تصاحب مال امانی متعلق به شخصی دیگر ، مستلزم وجود قبلی سه شرط است .

الف ) وجود قرارداد قبلی

ب ) وجود شیئی

ج ) تحویل شیئی

وجود قرارداد قبلی از اولین شرایط تحقق جرم خیانت در امانت است . با وجود این نباید در خیانت در امانت منحصرا و مستقیما به دنبال کیفیت ضمانت اجرای ناشی از عدم اجرای قرارداد ( امرحقوقی ) بود . جرم مزبور اساسا مبتنی بر لطمه و زیان غیرموجه بر مالکیت یا تصرف دیگری بر مال یا شیئی امانی است که از طریق تصاحب متقلبانه تلف یا استعمال یا مفقود کردن مال یا چیزی است که از طرف مالک یا متصرف قانونی آن به طور موقت به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا وکالت یا هرکار با اجرت یا بی اجرت به بزهکار سپرده شده است . بدین ترتیب تحقق جرم خیانت در امانت مستلزم وجود قبلی یک قراردادی است که به موجب آن مالی یا چیزی به عنوان امانت به شخصی سپرده شده باشد و در صورتی که شخص مزبور در مالی که به عنوان امانت نزد اوست و باید آن را به صاحبش مسترد دارد خیانت نموده باشد مرتکب جرم خیانت در امانت شده است .

عناصر تشکیل دهنده جرم خیانت در امانت

جرم خیانت در امانت از سه عنصر: قانونی، مادی، معنوی تشکیل شده‌است.

أ. عنصر قانونی جرم

عنصر قانونی جرم خیانت در امانت ماده 674 ق.م.ا مصوب 1375 می‌باشد.

ب .عنصر مادی جرم خیانت در امانت

عنصر مادی جرم خیانت در امانت عبارت است از استعمال، تصاحب، اتلاف و یا مفقود کردن مال مورد امانت که می تواند به شکل فعل یا ترک فعل باشد. اما عمدتاً به صورت فعل است که در ماده 674 آمده است.

استعمال

استفاده کردن از مال مورد امانت جرم است، برای مثال شخصی خودروی خود را به دوستش امانت می دهد تا در پارکینگ منزل خودش از آن نگهداری کند، ولی دوست وی از آن خودرو برای مسافرکشی استفاده می کند.

تصاحب

یعنی شخص امینی به جای انجام وظیفه اش، مال دیگری را از آن خود بداند و با آن طوری رفتار کند که دیگران گمان کنند او مالک مال است.

اتلاف

تلف یا نابود کردن مال مورد امانت، یکی دیگر از گونه های خیانت در امانت است. مفقود کردن: امین بدون این که مال مورد امانت را تلف کند، موجب شود که دستیابی آن برای مالک غیرممکن است.

ج. عنصر معنوی جرم خیانت در امانت

در رکن معنوی این جرم سه عنصر سوء نیت عام و سوء نیت خاص و علم به مالکیت غیر داشتن باید محقق شود. سوء نیت عام یعنی شخصی که اموال یا اشیاء نزد او بوده، آنها را به ضرر مالکین یا متصرفین، استعمال یا تصاحب یا تلف نموده باشد. سوء نیت خاص یعنی قصد اضرار به غیر. حکم شماره 2501-15/8/1319 شعبه 2 دیوان عالی کشور مقرر می‌دارد: “تنها رد نکردن مال امانتی به صاحبش تمام ارکان بزه خیانت در امانت را تشکیل نمی‌دهد؛ بلکه بطوری‌که در ماده 241 قانون کیفر عمومی(ماده 647 ق.م.ا) قید گردیده باید تصاحب یا استعمال یا اتلاف یا مفقود نمودن آن براثر سوء نیت کسی که مال نزد او بوده محرز شود.” همچنین نظریه مشورتی شماره 1251/7 اداره حقوقی قوه قضائیه اشعار می‌دارد:

مفقود شدن وسائل مسافر بدون سوء نیت از طرف بنگاه خیانت در امانت تلقی نمی‌شود ولی متصدی بنگاه مکلف به جبران آن است.

تفاوت جرم خیانت در امانت و کلاهبرداری

تفاوت عمده میان کلاهبرداری و خیانت در امانت از جهت حیله و تقلب است، تا آنجا که عمل واحد نمی‌تواند واجد هر دو عنوان کلاهبرداری و خیانت در امانت باشد.

تفاوت دیگر  مربوط به عنصر نتیجه است. شرط تحقق کلاهبرداری انتفاع مجرم یا شخص مورد نظر او می‌باشد؛ ولی درجرم خیانت در امانت  انتفاع خائن در امانت ضروری نیست.

تفاوت جرم خیانت در امانت و اختلاس

اختلاس یکی از فروض جرم خیانت درامانت می‌باشد؛ با این تفاوت که مرتکب اختلاس مأمور دولت بوده و نسبت به دولت یا اموال اشخاص که به حسب شغل یا مأموریت نزد وی بوده مرتکب خیانت می‌شود.

مجازات جرم خیانت در امانت

مجازات مرتكب جرم خیانت در امانت بر اساس ماده 674 قانون تعزیرات مصوب 1375 حبس از شش ماه تا سه سال می باشد.

همچنین قانونگذار در ماده 673 قانون یاد شده، برای سوء استفاده از سفید مهر یا سفید امضاء یك تا سه سال حبس تعیین كرده است.

منابع: 1-دادگستر / 2-خبرگزاری ایران / 3-شامبیاتی، هوشنگ؛ حقوق کیفری اختصاصی