مادر حق دارد سقط جنین کند یا قتل نفس است ؟

سالانه در كشور 80 هزار مورد سقط جنین قانونی و غیرقانونی انجام می‌شود. از سوی دیگر هر سال یك میلیون و 200 هزار تولد در كشور رخ می‌دهد كه 17 درصد بارداری‌ها ناخواسته است. این آمارها را چندی پیش مدیركل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت اعلام كرد تا به شایعات فراوانی كه درباره سقط جنین به گوش می‌رسد پایان دهد. هر چند برخی از كارشناسان معتقدند كه این آمار بسیار خوشبینانه است و احتمالا در كشور بیش از این سقط جنین صورت می‌گیرد.

جرم سقط جنین از جمله جرائم مخصوص زنان می باشدکه امروزه گریبانگیر تمامی کشورهای دنیا به خصوص کشورهای پرجمعیت شده است .

ارکان تشکیل دهنده سقط جنین

الف : سقط جنین یا سقط حمل جرمی است مقید که تحقق آن موکول به حصول نتیجه است

در حقوق ایران تحقق جرم مستلزم باردار بودن زن است و هدف قانونگذار اساسا” حمایت از دوران حاملگی درمقابل هر نوع عملی است که دوران طبیعی بارداری را مانع می شود . بنابراین سقط جنین با سقط حمل در هر زمان اعم از اینکه در اولین روزهای انعقاد نطفه باشد که هنوز شکل و صورتی ندارد و یا در روزهای آخر حاملگی انجام پذیرد که شکل یک انسان کامل را بخود گرفته مستوجب کیفر است.

درسقط جنین فرقی بین جنین یا حمل مشروع و یا نامشروع وجود ندارد . بنابراین دیه حمل نا مشروع نیز همان دیه حمل مشروع است.

ب : اخراج حمل و جنین قبل ازموعد طبیعی

دوران طبیعی بارداری معمولا در حدود ده ماه است ، با انقضای زمان طبیعی بارداری طفل زنده بدنیا می آید و در حدی از رشد و تکامل است که قابل زیستن در محیط خارج از رحم مادرمی باشد . در مواردی چون وضع حمل بر اثر صدمه وارده ناشی از تخلفات رانندگی ( موضوع ماده 716 ق.م.ا ) مرتکب، به حبس از دو ماه تا شش ماه و پرداخت دیه ، در صورت مطالبه دیه از طرف مصدوم محکوم می شود . در عین حال هر گاه صدمه بدنی غیر عمدی ناشی از تخلفات رانندگی (موضوع ماده 715 ق.م.ا) منتهی به سقط جنین شود یعنی جنین زنده ای ساقط و تلف شود جرم سقط جنین تحقق می یابد. مرتکب در این حالت به حبس از دو ماه تا یکسال و نیز پرداخت دیه ، در صورت مطالبه دیه از ناحیه مصدوم محکوم می شود

مجازات سقط جنین

1-مجازات سقط جنین به اعتبار وسیله مورد استفاده:  

گاهی مرتکب از وسایلی مثل دادن  ادویه و … برای سقط جنین استفاده می کند و زمانی با ایراد صدمات بدنی موجب سقط می گردد قانونگذار برای هر کدام ازآنها مجازات خاصی در نظر گرفته است . سقط جنین بوسیله ایراد صدمات بدنی که شدیدترین نوع صدمه بوده برای آن مجازات سنگینی پیش بینی گردیده است .

در ماده 622 ق.م.ا مقرر شده است : (( هرکس عالما”و عامدا” بواسطه ضرب یا اذیت وآزار زن حامله ، موجب سقط جنین وی شود ، علاوه بر پرداخت دیه یا قصاص به حبس ازیکسال تا سه سال محکوم خواهد شد )). مقصود از ضرب و اذیت زن حامله هر نوع ضرب است اعم از اینکه توﺝƒم با جرح نیز باشد یا نباشد ،و برای بکار بردن وسایلی چون دادن ادویه و … ماده 623 قانون فوق اعمال می گردد. این ماده مقرر می دارد : (( هرکس به واسطه دادن ادویه یا وسایل دیگری موجب سقط جنین زن گردد به شش ماه تا یکسال حبس محکوم می شود و اگر عالما” و عامدا” زن حامله ای را دلالت به استعمال ادویه یا وسایل دیگری نماید که جنین وی سقط گردد به حبس از سه تا شش ماه محکوم خواهد شد مگر اینکه ثابت شود این اقدام برای حفظ جان مادر می باشد و در هر مورد حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط داده خواهد شد )). وسایل مذکور ممکن است فیزیکی باشد مانند بکار بردن وسایل جراحی یا وسایل دیگر که موجب باز شدن دهانه مخصوص رحم می گردد یا کورتاژ. آنچه در ماده فوق قابل توجه است اگر شخصی زن حامله را دلالت به استعمال وسایل مذکور کند و شخصا” مباشرت نکرده باشد قانونگذار عمل مرتکب را از عموم ماده 43 قانون مجازات اسلامی راجع به معاونت خارج نموده و مجازات مستقلی را برای آن قائل شده است .

2-مجازات سقط  جنین به اعتبار شخصیت مرتکب:

قانو نگذار از جهت شخصیت و مسئولیت کیفری بین مواردی که توسط افراد غیر متخصص یا توسط خود زن حامله و یاشوهر انجام می پذیرد تفاوت قائل شده است .

3-مجازات افراد متخصص بموجب ماده 624 ق.م.ا :(( اگر طبیب یا ماما یا داروفروش و اشخاصی که به عنوان طبابت یا مامایی یاجراحی یا داروفروشی اقدام می کنند وسایل سقط جنین فراهم سازند و یامباشرت به اسقاط جنین نمایند به حبس از دو تا پنج سال محکوم خواهند شد و حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط صورت خواهد پذیرفت )) . قانونگذار در ماده فوق برای پزشک ، ماما ، و … به لحاظ سمت و شغل آنها مجازات را تشدید نموده است و قائل به شدت عمل خاص شده است زیرا پزشک ، ماما، جراح و … قسم خورده اند و به موجب آن باید حافظ نسل باشند و نه قاتل آنها و مراجعه مردم ناشی از اعتمادی است که به آنان دارند و بعلاوه اطلاعات و معلومات طبی آنها نیز انجام این جنایت را تسهیل می کند

4-مجازات سقط جنین توسط مادر طبق ماده 489 ق.م.ا (( هرگاه زنی جنین خود را سقط کند دیه آنرا در هر مرحله ای که باشد باید بپردازد و خود از آن دیه سهمی نمی برد )) . بر این اساس و با توجه به اطلاق ماده، مجازات سقط جنین اعم از عمد یا غیر عمد توسط مادر صرفاً پرداخت دیه است؛

5-مجازات سقط جنین غیر عمدی ( شبه عمد و خطای محض ) در صورتی که سقط جنین ناشی از ضرب و جرح عمدی باشد ولی مرتکب قصد نتیجه نداشته باشد ( سقط جنین شبه عمد ) و همچنین در موردی که خود ضرب وجرح غیر عمدی باشد مرتکب را نمی توان بعنوان اسقاط جنین عمدی مجازات نمود تنها مجازاتی که درباره او مقرر است همان مجازات ضرب و جرح عمدی به اضافه پرداخت دیه به اضافه پرداخت دیه مطابق مقررات می باشد ولی در صورتی که سقط جنین غیر عمدی ناشی از تقصیر راننده وسایل نقلیه زمینی ، دریایی و هوایی باشد مقصر طبق مواد 714 و 715 و 716 مجازات خواهد شد .طبق قانون مزبور,هرراننده ماشین با علم به این که ماشین وی سبب یا باعث تصادف شده باشدوتوقف نکندوبخواهدبدینوسیله از مسئولیت جزایی یا مدنی حاصله رهایی یابد,به یک ماه تا یک سال حبس پرداخت جریمه از500 تا 5000فرانک ویا تنها به یکی از این مجازات ها محکوم خواهد شد.این مجازات مانع ازاجرای مجازات هایی که به خود جنحه یا جنایت ناشی از تصادف تعلق میگیردنخواهد بود.وچنانچه موردازموارد اعمال یکی ازمواد319و320 قانون جزاباشدمجازات های پیش بینی شده دو برابر خواهد شد.

سقط جنین قانونی

با وجودیکه در کشور ما سقط جنین غیر قانونی است اما قانون در مواردی آن را آزاد اعلام کرده و مادرانی که ادامه بارداری برای آنها خطرناک باشد قبل از پایان 19 هفتگی می توانند مجوز سقط درمانی را از پزشکی قانونی بگیرند.همچنین به گفته غفاری مجلس شورای اسلامی 5 سال پیش با تصویب قانون سقط درمانی اجازه سقط جنین به صورت قانونی در موارد خاص كه شامل حدود 50 بیماری ژنتیكی می‌شد را می‌داد اما دو سال پیش این مصوبه اصلاح شد و مطابق آن به تمام معلولیت های ژنتیكی كه موجب عسر و حرج مادر بعد از تولد مادر شود به شرط درخواست و رضایت مادر تا قبل از 4 ماهگی این مجوز داده می‌شود.

منابع : 1-گلدوزیان ، ایرج : حقوق جزای اختصاصی ، چاپ هشتم / 2- حقوقدانان /3- بیتوته